Er is meer onderzoek nodig naar technische mogelijkheden die de zon dimmen. Voorlopig mag een land of bedrijf niet op eigen houtje een grootschalig experiment uitvoeren met deze omstreden vorm van klimaatmanipulatie. De internationale gemeenschap moet zo snel mogelijk regels opstellen over zonnestralingsbeheer.
Dat adviseert een internationale commissie in een vandaag verschenen rapport. Zonnestralingsbeheer of solar radiation management is een verzamelnaam voor technieken die de door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde moeten terugdraaien. Denk aan het witter maken van wolken waardoor ze meer zonlicht reflecteren. Of aan stofdeeltjes in de atmosfeer pompen die zonlicht tegenhouden.
"Er zitten grote risico's aan zonnestralingsbeheer. Maar als de aarde de 1,5 graden-grens overschrijdt, zijn de gevolgen ook aanzienlijk. In de verre toekomst kan zonnestralingsbeheer een onderdeel van de oplossing zijn. We moeten die optie openhouden", zegt commissie-voorzitter Pascal Lamy, tegen Nieuwsuur. In zijn commissie zitten voormalige diplomaten, politici en wetenschappers, die allen deel uitmaken van een Franse ngo.
Een brief naar Moskou?
De technieken zijn nu nog toekomstmuziek en het is onzeker of ze ook echt zullen werken. Maar alleen al het advies voor meer onderzoek, roept weerstand op. Critici vrezen dat de aandacht voor een 'technofix' afleidt van de noodzaak dat de wereld minder broeikasgassen moet uitstoten.
"Elke andere optie dan minder emissie, is gevaarlijk", zegt Frank Biermann, hoogleraar Global Sustainability Governance. Biermann sprak met de commissie, maar is ongelukkig met het pleidooi voor meer onderzoek naar solar geo-engineering. "De enige manier om te zien of het werkt is een wereldwijd experiment. De gevolgen daarvan kunnen desastreus zijn voor veel landen. Het gaat om verandering van het hele systeem op aarde", zegt Biermann.
Biermann tekende met 450 andere wetenschappers een petitie waarin ze landen oproepen het dimmen van de zon nooit in de praktijk te brengen. "Wat gebeurt er als Vladimir Poetin gewoon begint met solar radiation management en Nederland daar last van heeft? Gaan we dan een brief naar Moskou sturen? Er is geen regelgeving die dit tegengaat."
Naast technieken die klinken als science fiction, zijn er ook ideeën om de aarde lokaal te verkoelen. Bijvoorbeeld met vernevelende windmolens. Daar doen ze in Delft onderzoek naar:
De commissie boog zich over de vraag welke mogelijkheid de mensheid heeft als de opwarming van de aarde boven de 1,5 graden uitkomt. Dan zullen rampzalige en mogelijk onomkeerbare processen zich voltrekken, zo zijn de voorspellingen. Daarom is in Parijs, in 2015, afgesproken dat de wereld alles op alles zal zetten om de opwarming van de aarde in te perken.
Voorzitter Lamy: "Wij hopen dat onze adviezen voor zich spreken. Wat ons drijft is het besef dat de wereld meer moet doen om een overschrijding van de 1,5 graden opwarming te voorkomen."
De warmste zomer ooit gemeten
Hoewel sinds 'Parijs' vooruitgang is geboekt - met name zon- en windenergie hebben een grote vlucht genomen - is de uitstoot van broeikasgassen alleen maar toegenomen. De zomer van 2023 was wereldwijd de warmste ooit gemeten. Gemiddeld is de aarde nu zo'n 1,2 graden warmer dan voordat de mens begon met het verbranden van olie, kolen en gas.
De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) schat de kans fifty-fifty dat de aarde de 1,5-grens binnen vijf jaar tijdelijk overschrijdt. Als de opwarming van de aarde structureel boven de 1,5 graden uitkomt, zijn de gevolgen niet te overzien, schrijft de Climate Overshoot Commission: nog meer hittegolven, maar ook meer overstromingen, zwaardere stormen en ernstiger droogte.
Om dat alles te voorkomen is het terugdringen van de CO2-uitstoot het allerbelangrijkst, benadrukt ook de commissie vandaag. En er moet veel meer geld komen voor maatregelen die landen aanpassen aan het veranderende klimaat.
