Uitslagen laatste gemeenten bekend • Winnaars vieren feest met taart en bubbels

Winnaars vieren feest met taart en bubbels

Echt voor Barendrecht heeft absolute meerderheid: 'Wraak voor vier jaar geleden'

De lokale partij Echt voor Barendrecht haalde bijna zestig procent van de stemmen en dat leverde een unieke uitslag op. De partij zou in zijn eentje het gemeentebestuur kunnen gaan vormen. De mensen in Barendrecht weten wel waarom die partij het zo goed heeft gedaan:

Dit zijn de winnaars en verliezers van deze gemeenteraadsverkiezingen

Uit de uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen valt op te maken dat de lokale partijen een enorme winst hebben geboekt. Dat is ook te zien op de kaart in het vorige bericht in dit liveblog. In 2018 haalden ze samen nog 2792 zetels, nu zijn dat er 3457, een stijging van 665 zetels.

De grootste stijger na de lokale partijen is Forum voor Democratie. Die partij haalde in 2018 3 zetels, allemaal in Amsterdam, de enige gemeente waar de partij toen op de lijst stond. Dit jaar heeft Forum meegedaan in 50 gemeenten en heeft het 49 zetels bemachtigd, een stijging van 46. "Forum kan zeggen dat ze bijna overal een voet tussen de deur hebben gekregen", zegt politiek verslaggever Wilco Boom.

Ook de SGP deed het goed: met 229 zetels heeft die partij er 32 meer dan bij de vorige verkiezingen. De Partij voor de Dieren haalde 63 zetels, 28 meer dan in 2018. En nieuwkomers Volt (19) en BVNL (17) zijn ook vertegenwoordigd in enkele gemeenteraden, al stond Volt er in de peilingen enkele weken geleden nog veel beter voor.

De grootste verliezers zijn het CDA (1105 zetels, 240 minder), de VVD (987 zetels, 145 minder) en de SP (173 zetels, 107 minder). Het CDA en de VVD blijven wel de twee grootste landelijke partijen in de gemeenteraden.

Nieuwe uitslagenkaart

Met bijna 100 procent van de stemmen geteld is dit de nieuwe uitslagenkaart. In de lichtoranjegekleurde gemeenten zijn lokale partijen de grootste. Dat zijn er meer dan in 2018.

Waarom gingen zo weinig mensen naar de stembus?

Nog nooit was er zo'n lage opkomst voor de gemeenteraadsverkiezingen. Iets meer dan 50 procent van de stemgerechtigden ging naar de stembus. In 2018 was het opkomstpercentage nog 54,5 procent. Minister Bruins Slot heeft een onderzoek aangekondigd naar de laagste opkomst bij gemeenteraadsverkiezingen ooit, maar op basis van gegevens van opinieonderzoek door Ipsos zijn een aantal vragen over de lage opkomst al te beantwoorden.

Zo heeft een groot deel van de mensen die niet gingen stemmen dit al langer geleden besloten (23 procent). Een flink aandeel van de niet-stemmers doet dit nooit (38 procent). Een derde van de niet-stemmers besloot in de afgelopen anderhalve week de verkiezingen aan zich voorbij te laten gaan.

Lees hier meer over het onderzoek:

Laatste gemeente maakt uitslag bekend

En ook van de laatste gemeente is nu de uitslag bekend geworden. Net als in veel andere gemeenten is in het Gelderse Lingewaard een lokale partij de grootste geworden. Lokaal Belang Lingewaard had al 4 zetels en krijgt er nu nog 1 bij. De VVD was in 2018 de grootste, maar levert nu een zetel in en komt gelijk met Lokaal Belang Lingewaard.

GroenLinks wint ten opzichte van 2018 en wordt de derde partij met 4 zetels. De SP is de grote verliezer. Die partij levert de helft van zijn zetels in en houdt er 2 over.

Daarmee is bijna 100 procent van de stemmen geteld in Nederland. Alleen in Amsterdam, Den Haag en Eindhoven moeten nog enkele stemmen geteld worden.

Lage opkomst gemeenteraadsverkiezingen Almere: 'Ik baalde er wel van ja'

Almere is een van de gemeentes waar de minste mensen naar de stembus zijn gegaan. De opkomst was 39,8 procent. We vroegen mensen op straat hoe dat kan:

Meer fragmentatie in Doetinchem, CDA blijft de grootste

De uitslag van de voorlaatste gemeente is bekend. In Doetinchem is het aantal zetels evenrediger verdeeld dan vier jaar geleden. Het CDA levert 2 zetels in maar blijft met 5 zetels de grootste partij.

De Partij voor Lokaal Maatwerk maakt de grootste sprong. De PvLM had 4 jaar geleden 4,5 procent van de stemmen en nu 10,6 procent. Dat vertaalt zich in 3 zetels, 2 meer dan in de huidige raad. Ook de andere lokale partij in de Gelderse gemeente krijgt er een zetel bij: Gemeentebelangen Doetinchem komt met drie mensen in de raad.

Meer dan 100 procent opkomst voor kleinste stembureau

Het kleinste stembureau van Nederland, in het Overijsselse Marle, heeft een opkomst van meer dan 100 procent behaald. Dat is een stuk minder dan bij de Tweede Kamerverkiezingen van vorig jaar, want toen was er bijna 300 procent opkomst. Dat klinkt als een rekenfout, maar de uitleg is simpel: voor een opkomst van 100 procent moeten er ongeveer 50 mensen in het stembureau stemmen. Vaak komen er meer mensen langs en dan stijgt het opkomstcijfer ook.

Het stembureau is in de woonkamer van Wim Westhoff in Marle. Bij deze verkiezingen kwamen er zestig mensen stemmen. Voor die lagere opkomst heeft hij een verklaring. "Stemmen voor de gemeenteraad is toch anders dan voor de landelijke en provinciale verkiezingen, want dan mogen er meer mensen van buitenaf komen stemmen", zegt hij tegen het ANP.

Het huis van Westhoff dient al sinds 1948 als stemlokaal voor het buurtschap Marle in de gemeente Olst-Wijhe. Dat buurtschap ligt in tegenstelling tot Olst en Wijhe op de westelijke oever van de IJssel. Om te voorkomen dat de kiezers uit Marle de rivier over moeten steken, werd een apart stembureau ingericht in het huis.

CDA gehalveerd in Houten, opmars lokale partijen

Het CDA heeft in Houten bijna de helft van zijn kiezers zien vertrekken naar andere partijen. De christendemocraten houden 9,2 procent van de stemmen over, wat omgerekend neerkomt op 3 zetels.

Lokale partijen maken ook in Houten een opmars. De Inwonerspartij Toekomst Houten is de grootste partij geworden met 22 procent van de stemmen en 8 zetels. Natúúrlijk Houten doet voor het eerst mee en verovert meteen 4 zetels (11 procent).

D66 wint fors in Berg en Dal, lokale partijen blijven oppermachtig

In het Gelderse Berg en Dal was D66 vier jaar geleden nog de kleinste partij in de raad, maar daar komt nu verandering in. De democraten krijgen 11,6 procent van de stemmen en mogen 3 mensen afvaardigen voor de raad.

Lokaal! Berg en Dal en Kernachtig Groesbeek waren in 2018 al de twee grootste partijen met respectievelijk 7 en 6 zetels. Nu hebben ze er stuivertje gewisseld: Kernachtig krijgt er 7, Lokaal 6.

Landelijk gezien is nu 99,1 procent van de stemmen geteld. We wachten nog op drie gemeenten: Doetinchem en Lingewaard in Gelderland en het Utrechtse Houten.

Xander van der Wulp: 'Lokale partijen 8 procent beter dan vorige verkiezingen'

De lokale partijen doen het beter dan bij de vorige verkiezingen. Die trend was in 2018 ook merkbaar en wordt nu steeds duidelijker, zegt politiek verslaggever Xander van der Wulp.

Studentenpartij de grootste in Delft

Studentenpartij STIP is de grootste geworden in Delft en neemt het stokje over van GroenLinks. "Ongelofelijk", reageert fractievoorzitter Ida de Boer van Studenten Techniek in Politiek (STIP) bij Omroep West. "Ik kijk ernaar uit om de komende periode met andere partijen samen te werken. We gaan de komende jaren knallen."

STIP kreeg wel de meeste stemmen, maar in aantal raadszetels staat de partij nu gelijk met GroenLinks en D66. De kans is daarmee groot dat de huidige coalitie in Delft (waar ook VVD en PvdA aan meedoen) wordt voortgezet. Nieuwkomer Volt krijgt twee zetels in de nieuwe gemeenteraad van Delft.

Honderdduizenden kijkers voor uitslagenavond

Gemiddeld 723.000 mensen hebben gisteravond naar NOS Nederland Kiest: De Uitslagen op NPO 1 gekeken, de televisie-uitzending rond de uitslagenavond van de gemeenteraadsverkiezingen. Het programma Jinek & RTL Nieuws: De Uitslagenavond op RTL4 werd bekeken door 457.000 mensen.

Het best bekeken programma van gisteren was het NOS Journaal van 20.00 uur, dat ruim 2 miljoen kijkers trok.

Belang van Nederland stoomt raad Tytsjerksteradiel binnen

De partij die in de Tweede Kamer onder leiding staat van oud-VVD'er Wybren van Haga, Belang van Nederland, heeft in het Friese Tytsjerksteradiel in één klap drie zetels gepakt. Het is de eerste keer dat die partij meedoet aan de gemeenteraadsverkiezingen.

Het CDA verliest een zetel ten opzichte van de vorige verkiezingen en krijgt er 5. De christendemocraten moeten hun meerdere erkennen in de FNP, de Fryske Nasjonale Partij, die met 5 zetels en 20 procent van de stemmen de grootste partij in de Friese gemeente wordt.

CDA blijft grootste in Oost Gelre ondanks verlies

De uitslag van de gemeente Oost Gelre in de Achterhoek is binnen. Het CDA was daar in 2018 de grootste met 33,6 procent en blijft ook de grootste partij. Wel staan de christendemocraten op verlies, want nu halen ze 28,1 procent van de stemmen, wat zich vertaalt in 7 zetels.

De lokale partij OOG krijgt er een zetel bij en staat nu op 6 raadsplekken. De VVD verliest licht, maar behoudt zijn 5 zetels.

Xander van der Wulp over lage opkomst: 'Alle politici moeten zich dit aantrekken'

Iets meer dan de helft van de kiesgerechtigden (50,3 procent) is naar de stembus gegaan. Dat is beduidend minder dan vier jaar geleden, toen zo'n 55 procent kwam opdagen. Volgens politiek verslaggever Xander van der Wulp moeten politici zich afvragen wat de oorzaken daarvan zijn.

VVD meeste stemmen, uitslag valt mee voor CDA

Van de landelijke partijen lijkt de VVD de meeste stemmen te hebben gehaald, net als vier jaar geleden. Het CDA heeft net als vorige keer wel meer zetels in de wacht gesleept. Veel lokale CDA-afdelingen vreesden van tevoren dat nog meer kiezers zouden afhaken, onder meer vanwege landelijke imagoschade van de partij, maar de schade lijkt mee te vallen.

Toch kan het CDA niet gerust zijn op de uitslag, concludeerde politiek verslaggever Ron Fresen rond 01.00 uur vannacht. Het viel hem op dat het CDA op het platteland "harde klappen" krijgt. "In Tubbergen, waar de partij de absolute meerderheid had, verliezen ze enorm. Voor het CDA is dat een reden zich grote zorgen te maken. De partij zal aan de bak moeten om de plattelandsstem terug te halen." Bij de andere grote partijen zijn er op landelijk niveau geen grote verschuivingen zichtbaar.

Zo reageerden de partijen

De leiders van de verschillende partijen hielden gisteravond en vannacht hun overwinningsspeeches of deden hun verhaal bij de aanwezige NOS-verslaggevers in diverse gemeenten. Dit is een greep uit de vele reacties:

We wachten nog op...

In vijf gemeenten moeten nog uitslagen bekend worden van de gemeenteraadsverkiezingen van dit jaar. Het gaat om de Gelderse gemeenten Doetinchem, Oost Gelre, Lingewaard en Berg en Dal, de Friese gemeente Tytsjerksteradiel en de Utrechtse gemeente Houten. Wanneer die uitslagen verwacht worden, is nog onduidelijk.

De uitslagenkaart van 06.30 uur

Zoals verwacht scoren lokale partijen deze raadsverkiezingen wederom erg goed. De uitslagenkaart van Nederland kleurt in talloze gemeenten beige, wat betekent dat een lokale partij daar de grootste is geworden.

Dit is de uitslagenkaart van 06.30 uur, waarbij 98,5 procent van de stemmen geteld zijn. Het is nog wachten op vijf gemeenten. Op de tweede afbeelding is de volledige uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 te zien.

Diverse partijen op winst in grote vier steden

De uitslagen van de vier grootste steden zijn vannacht binnengedruppeld. In Amsterdam werd de PvdA voor het eerst sinds 2010 weer de grootste. De partij onder aanvoering van de populaire wethouder Marjolein Moorman lijkt nu uit te komen op 9 zetels in Amsterdam, een winst van 4. GroenLinks houdt 8 van zijn 10 zetels over. Grote stijgers waren Bij1 (3 zetels, 2 meer van in 2018) en nieuwkomers Volt en JA21 (beide 2 zetels). In Amsterdam is 80 procent van de stemmen geteld, dus er kan nog een en ander verschuiven.

In Utrecht kreeg de huidige coalitie klappen van de stemmer te verduren. GroenLinks blijft de grootste met 9 zetels, maar verliest er 3. D66 volgt op 8 zetels (-2) en de ChristenUnie lijkt zijn twee zetels te behouden. De grootste stijger is nieuwkomer Volt met 3 zetels.

Hoewel er in Rotterdam aanvankelijk vrees was dat het vertrek van Leefbaar-partijleider Joost Eerdmans naar de landelijke politiek zijn oude partij stemmen zou kosten, blijkt dat niet het geval te zijn. Integendeel: Leefbaar haalde zelfs iets meer stemmen en behoudt zijn 11 zetels in de raad. VVD en GroenLinks mogen ieder vijf raadsleden afvaardigen. Ook Rotterdam heeft nieuwe partijen: Volt en Bij1 komen de raad binnen met 2 zetels, Forum voor Democratie krijgt er 1.

En in Den Haag blijft Hart voor Den Haag/Groep de Mos de grootste en krijgt er zelfs nog een zetel bij, waarmee het totaal op 9 komt. Dat is opvallend, aangezien er tegen Richard de Mos van Hart voor Den Haag al jaren een justitieel onderzoek loopt, hij wordt verdacht van corruptie. D66 (8, +2 zetels) en nieuwkomer Denk (2 zetels) zijn de grootste stijgers. In Den Haag is 95 procent van de stemmen geteld.

Absolute meerderheid in Barendrecht

Lokale partij Echt voor Barendrecht heeft ongetwijfeld een van de grootste zeges van deze raadsverkiezingen geboekt. Met bijna 60 procent van de stemmen heeft EvB nu 20 zetels in de raad, 6 meer dan bij de vorige verkiezingen. De overige partijen hebben er bij elkaar 9.

Dat betekent dat de EvB geen andere partij nodig heeft om een college te vormen. Behalve de SGP, die op 3 zetels blijft staan, verloren alle overige partijen zetels in Barendrecht.

De opkomst in de Zuid-Hollandse gemeente was ruim een procentpunt hoger dan vier jaar geleden. Ook dat is opvallend: het landelijk gemiddelde qua opkomst was dit keer bijna vijf procentpunt lager dan bij de vorige raadsverkiezingen.

Opkomst Schiermonnikoog het hoogst, in Rotterdam het laagst

Met een opkomst van ruim 80 procent zijn op Waddeneiland Schiermonnikoog verhoudingsgewijs de meeste inwoners gaan stemmen. In Rotterdam kwam nog geen 39 procent van de stemgerechtigden opdagen, vooralsnog de laagste opkomst deze raadsverkiezingen.

Landelijk is, met ruim 98 procent van de stemmen geteld, beduidend minder gestemd dan vier jaar geleden. De gemiddelde opkomst staat nu op 50,3 procent, tegenover zo'n 55 procent in 2018.

Onder de provincies is er in Flevoland het minst gestemd. Slechts 44,7 procent van de stemgerechtigden daar heeft een stembiljet ingevuld. Overigens lagen al deze lage percentages bij de verkiezingen voor het Europees Parlement in 2019 nog veel lager.

Lokale partijen nog dominanter, grote verschuivingen door debutanten blijven uit

Opnieuw zijn lokale partijen bij de gemeenteraadsverkiezingen als winnaar uit de bus gekomen. Ten opzichte van vier jaar geleden, toen ze ook al dominant waren, is hun positie in het land nog verder versterkt. Met vrijwel alle stemmen geteld, is hun aandeel 36 procent van de stemmen (was 29 procent).

Ook is duidelijk dat de versplintering van de politiek, met name in grotere gemeenten, alleen maar toeneemt, met nieuwe partijen als Volt en FvD die zich voegen bij de in verschillende gemeenten toch al lange lijst van fracties.

Nieuw liveblog

Goedemorgen! In dit blog houden we je op de hoogte over de nasleep van de gemeenteraadsverkiezingen en melden we ook nog de laatste uitslagen die vandaag binnendruppelen. Het blog van gisteren met diverse uitslagen en reacties vind je hier.