Tata wil minder 'groen' staal maken en meer oud ijzer recyclen

• 

  Rob Koster

  Economieverslaggever

Tata Steel IJmuiden heeft de plannen voor de productie van 'groen' staal versoberd. Er zal minder nieuw staal worden gemaakt met behulp van kostbaar waterstof en het bedrijf wil meer oud ijzer gaan recyclen. De aangepaste toekomstvisie is vanmiddag gepresenteerd aan de minister van Economische Zaken en Klimaat Adriaansens.

Tata wil in 2030 5 miljoen ton minder CO2 uitstoten. Het staalbedrijf is nu de grootste uitstoter van Nederland met 11,6 miljoen ton CO2 per jaar. Op dit moment produceert Tata jaarlijks 7 miljoen ton staal. Dat gebeurt met behulp van twee hoogovens die staal maken van ijzererts en steenkool.

De helft van die productie zou voor 2030 overgaan van kolen op waterstof. Dat wordt dus iets minder.

De centrale ondernemingsraad heeft de adviesaanvraag over de recycle-oven nog niet beantwoord. Technici bij het bedrijf vrezen voor vermindering van de kwaliteit van het staal dat Tata nu produceert voor onder meer de auto- en conservenindustrie. Eerder al hebben de ondernemingsraad en de vakbond daarom laten weten niet enthousiast te zijn over de recycleplannen.

Toch zijn de vakbonden CNV en FNV blij met het vergroeningsplan van Tata Steel. Ze vinden het nu wel "tijd voor versnelling". De organisatie van omwonenden, Stichting Frisse Wind, kan zich juist niet vinden in de plannen. Die benadrukt dat de vervuilende fabrieken nog jaren in gebruik blijven. "Tot die tijd mogen we de kankerverwekkende dampen inademen."

Ook Greenpeace laat weten "teleurgesteld" te zijn dat Tata nog jaren wil vervuilen. De milieuorganisatie wil dat de overheid strenger optreedt tegen huidige vervuiling van de staalfabriek. Greenpeace noemt het inzetten op gerecycled staal wel "een aardig begin."

Overheid onderzoekt toekomst staalindustrie

De aangepaste plannen lekten eerder deze zomer al gedeeltelijk uit, maar of ze doorgaan is onzeker. Tata spreekt over een miljardeninvestering, waarvoor flinke overheidssubsidie nodig is. "Net als bij onze Europese concurrenten kan deze transitie niet zonder financiële steun van de overheid plaatsvinden." Tata noemt zelf geen precies bedrag maar naar verwachting gaat het om een miljard euro of meer.

Minister Adriaansens werkt aan individuele afspraken met industriële bedrijven in Nederland over verduurzaming. De financiële steun voor Tata is nog niet gegarandeerd.

De minister heeft twee adviseurs gevraagd om naar alternatieven te kijken: "We hebben te maken met de productie van groen staal, dat is een ingewikkelde technologie", zegt Adriaansens. "Tata Steel is een grote uitstoter en er is nogal wat aan de hand in de leefomgeving van Tata, de IJmond. We weten allemaal van de gezondheidsrisico's die de productie met zich mee brengt."

De minister zegt ook dat ze het heel belangrijk vindt om een goede afweging maken. "We moeten goed kijken naar de alternatieven om vast te stellen of dit echt het beste plan is."

Het onderzoek moet begin volgend jaar gereed zijn.

Dan zal Tata naar verwachting ook op de agenda staan bij de onderhandelingen over een nieuw kabinet. Daarbij speelt ook de voortdurende discussie over de milieuoverlast van Tata een rol. Het bedrijf stelt nu voor meer grondstofopslag te overkappen om overlast voor de omgeving tegen te gaan.

Wanneer ook de tweede hoogoven en cokesgasfabriek gesloten worden is nog niet bekend. Ook na 2030 wordt er in de huidige plannen dus nog staal gemaakt met behulp van kolen.

Adviseurs minister kritisch over financiële steun

De keuze van de minister voor de adviseurs is niet per se goed nieuws voor het staalbedrijf. Hans Weijers en Frans Blom maken deel uit van een onafhankelijke denktank die in een recent rapport denkwerk-nederland-in-beweging tot harde conclusies over de staalindustrie komt.

In het rapport staat onder meer: "Staalproductie (Tata Steel) is niet plaatsgebonden en komt met enorme externe kosten in de vorm van uitstoot en gezondheidsrisico's voor omwonenden. Deze activiteiten moeten dus worden afgeschaald en/of radicaal verduurzaamd."

Over de manier waarop is het rapport ook duidelijk: "De instrumenten om die beweging in gang te zetten zijn ferme normering en/of beprijzing, en het stopzetten van de huidige financiële ondersteuning door de overheid."

Geen geld dus maar strenge milieuregels die ook effectief worden gehandhaafd. De omgevingsdienst van de Provincie Noord-Holland lijkt hier al mee te zijn begonnen. Met grote regelmaat legt de dienst hoge boetes op aan Tata vanwege overtredingen van de milieuregels. Als het bedrijf niet snel zorgt voor verbetering, dreigt de provincie zelfs vergunningen in te trekken.

Het Openbaar Ministerie doet inmiddels strafrechtelijk onderzoek naar verschillende milieuovertredingen door het bedrijf.

Miljardensteun voor staalindustrie Duitsland en Frankrijk

Andere landen kiezen er al wel voor hun staalindustrie financieel te steunen. De Europese Commissie heeft Duitsland en Frankrijk toestemming gegeven voor financiële ondersteuning van de staalindustrie. Zowel het Duitse ThyssenKrupp als het in Frankrijk gevestigde ArcelorMittal krijgen honderden miljoenen overheidssteun voor de overstap van kolen op waterstof. Met de garanties die de overheden geven op de aankoop van waterstof kan de steun oplopen tot 2,9 miljard euro.