Grote protestactie bij Tata, staalindustrie moet schoon en groen of verdwijnen

• Rob Koster

  Economieverslaggever

Vele honderden actievoerders en sympathisanten van Greenpeace verzamelen zich dit weekend bij het industriecomplex van Tata Steel IJmuiden. De actie volgt op een massa-aangifte namens 1200 omwonenden tegen het staalbedrijf, waarin geëist wordt dat het bedrijf wat doet tegen de schadelijke stoffen die het uitstoot.

Het draagvlak en daarmee de toekomst van Tata Steel IJmuiden staat ter discussie. Ook het bedrijf zelf erkent inmiddels te lang te hebben gewacht met het beperken van de overlast voor de omgeving.

Van afvangen naar groene waterstof

Twee jaar geleden was Tata nog van plan om tot 2040 staal te maken met behulp van kolen en de CO2-uitstoot die hierbij vrijkomt af te vangen en op te slaan onder de Noordzee. Politieke en maatschappelijke druk leidden in juni 2021 tot een plotselinge kentering.

Het bedrijf wil nu staal gaan maken met behulp van groene waterstof, waarvan eerder gezegd was dat dit voor 2040 niet mogelijk was. Maar ook met die strategie zal Tata nog zeker tien jaar stof, rook en stankoverlast veroorzaken.

Het industriële complex bij IJmuiden bestrijkt een gebied van 750 hectare tussen Wijk aan Zee, Beverwijk, Velsen-Noord en IJmuiden. Het gaat in totaal om zo'n dertien fabrieken, waarvan de twee cokes-gasfabrieken de meeste verontreiniging en ergernis bij omwonenden veroorzaken.

De uitstoot van Tata Steel leidt in de hele regio tot overlast:

Stoffen die vrijkomen zijn mogelijk kankerverwekkend en kunnen ook andere schade aan de gezondheid aanrichten. Het stof daalt neer op de kozijnen van huizen en auto's, maar ook op kinderspeelplaatsen en schoolpleinen. Een deel van de zogenoemde 'paks'-stoffen zijn vooral gevaarlijk voor kinderen en kunnen ernstige gevolgen hebben voor hun ontwikkeling, rapporteerde het RIVM.

Alhoewel er wetenschappelijk geen rechtstreeks verband aangetoond kan worden voor het verhoogde aantal longkankergevallen in het IJmondgebied, is de uitstoot van Tata wel een mogelijke oorzaak. Advocaat Benedict Ficq, die de massa-aangifte leidt, wil de hoogste baas van Tata Steel IJmuiden daarom zelfs achter de tralies hebben, zei ze twee weken geleden in het FD.

NOS op 3 maakte twee jaar geleden deze video over Tata Steel:

Waar politiek Den Haag tot nu toe in meerderheid het belang van de Nederlandse staalindustrie benadrukt en de waterstofplannen van Tata toejuicht, is ook daar de blijvende steun voor het bedrijf nog niet gegarandeerd.

Het is voor de politiek ingewikkeld om meer dan een miljard euro in de verduurzaming van de staalindustrie te steken als tegelijkertijd de overlast nog tien jaar blijft bestaan. Volgens het Noord-Hollands Dagblad zijn de afgelopen jaren vele miljarden winst weggevloeid naar het moederbedrijf in India.

Van steenkool naar cokes

Opvallend is dat de omgevingsdienst sinds twee jaar Tata de duimschroeven aandraait. Eerder leek er vooral veel coulance te bestaan vanwege de complexiteit van het productieproces. De strengere controle kan zelfs leiden tot de sluiting van de cokes-gasfabrieken.

Een voor de hand liggende manier om snel een einde te maken aan de milieuoverlast in de omgeving IJmuiden is dan ook de sluiting van de cokes-gasfabrieken. Tata moet dan cokes importeren in plaats van steenkool. Dat kan technisch, maar het bedrijf zou dan naar eigen zeggen geen geld meer verdienen met het maken van staal.

Tata heeft inmiddels aangekondigd 300 miljoen euro te steken in het verminderen van de overlast voor de omgeving. Daarnaast gaat er 65 miljoen zitten in het ontwerp voor de waterstofstaalproductie. De totale vergroening van Tata Steel IJmuiden gaat vele miljarden euro's kosten.

Daarmee zou Nederland ook in de toekomst deze basisindustrie binnen de landsgrenzen behouden. Dat was ook de belangrijkste reden voor de staat om na de Eerste Wereldoorlog de Koninklijke Hoogovens op te richten. De komende tijd moet blijken of dat nog steeds een doorslaggevend argument is om meer dan 1000 miljoen euro belastinggeld te steken in de grootste vervuiler van Nederland.