Ons werk gaat onherkenbaar veranderen. Robotisering bedreigt miljoenen banen, waarschuwen deskundigen. NOS op 3 kijkt de aankomende dagen met vier experts naar de arbeidsmarkt van de toekomst. We vragen ons af: wordt het een #wereldzonderwerk? Vandaag kijken we naar oplossingen. Als bijna iedereen werkloos thuis zit, hoe voorkom je dan chaos?
Slurpend van je drankje op de bank liggen terwijl een robot je rug masseert: als we dan toch naar een gerobotiseerde samenleving gaan, dan liefst zo toch?
Wat gaan we hele dagen doen als er veel minder werk is? En als we dan geen geld meer verdienen om uit te kunnen geven? We moeten daar nu al over nadenken in plaats van vooruitschuiven, zeggen onze deskundigen.
Wij nemen je mee langs hun ideeën.
Basisinkomen
Stel, je krijgt elke maand een bedrag op je rekening gestort waar je net van kunt rondkomen en je hoeft daar niet voor te werken: een gegarandeerd basisinkomen. Dat kun je dan aanvullen met extra loon uit het werk dat je doet.
Zo'n systeem zou minder stress opleveren, waardoor mensen gezonder gaan leven en meer mee gaan doen met de samenleving, zeggen voorstanders.
Ford vindt het een topidee. "Maar we moeten wel goed nadenken over de spelregels, zodat mensen uit zichzelf wat willen gaan doen", waarschuwt hij. "Want je wilt niet dat iedereen de hele dag gaat gamen en z'n inkomen opstrijkt, en daardoor de samenleving op z'n gat ligt."
"We moeten bedenken hoe we de welvaart die we aan de automatisering te danken hebben, gaan verdelen", zegt George. Daarom kunnen we volgens hem niet anders dan werk en inkomen scheiden in de toekomst. Hij ziet het dus ook wel zitten.
Maar Freese gelooft niet in een basisinkomen. "Ik vind het echt een zwaktebod. Dan lijkt het net alsof we met onze rug tegen de muur staan en de overheid alleen nog maar een zak met geld kan geven."
Wilthagen vult aan: "Dan zeg je als overheid eigenlijk: wij weten ook niet meer wat jullie kunnen doen, dus bedenk zelf maar wat." Hij wil juist dat we samen blijven nadenken en in gesprek gaan over waar kansen liggen.
Robotbelasting
Een ander idee komt van Microsoft-oprichter Bill Gates. Hij stelt voor om bedrijven die robots inzetten meer belasting te laten betalen. Dat compenseert de inkomsten die de overheid misloopt, omdat mensen geen werk meer hebben en dus geen loonbelasting meer betalen. Ford en George vinden het sympathiek en zien er wel wat in.
Maar onze Nederlandse deskundigen zien ook dit plan niet zitten. Wilthagen: "Neem een robot die een bloedvat kan repareren. Beter dan een mens dat kan. En dat een ziekenhuis die robot dan maar niet aanschaft, vanwege de hoge kosten." Freese: "Zo draai je innovatie de nek om".
Wilthagen vindt het hypocriet van Gates. "Die technologische innovatie komt door software. Dankzij programma's als Word en Excel kreeg dat een enorme boost. Toen heb ik Gates ook niet gehoord over een Microsoft-belasting."
Flexibele huur
Wat Wilthagen wél ziet zitten, is meer flexibiliteit in belasting. In de toekomst werken nog meer mensen als freelancer of hebben in ieder geval flexibele contracten. Maar je huur of je hypotheek is niet flexibel.
"Dus als je een maand veel hebt verdiend, betaal je meer belasting en heb je te weinig, dan kan je ook wat terugkrijgen, om je hypotheek of huur te betalen."
Nog even over die butlerrobot
Toch moeten we je uit de droom helpen. Dat je hele dagen op de bank kan liggen terwijl robots je komen vertroetelen, zoals in dit filmpje, gaat de komende dertig jaar nog niet gebeuren, voorspelt Wilthagen. Als het al gaat gebeuren.
"Voorlopig is de realiteit dat mensen meer en langer zijn gaan werken. Ondanks nieuwe technologie." Dus wordt het volgens Wilthagen in ieder geval geen wereld zonder werk. "De enigen die niet meer hoeven te werken, zijn de superrijken of pensionado’s."
Toch droomt George ervan dat we ooit meer vrije tijd zullen krijgen, omdat technologie ons alles uit handen neemt. "Technologie heeft ons werk schoner en veiliger gemaakt, dus een volgende stap is dat we minder hoeven te werken."
Wilthagen wil dat het onderwijs en bedrijven uit de regio meer gaan samenwerken. "Mensen die ontslagen zijn en moeite hebben om een nieuwe stap te maken, moeten nieuwe kansen kunnen vinden in de buurt van hun woonplaats. Met een scholingsfonds kunnen ze dan beroepen leren waar behoefte aan is in die regio."
Ook daar heb je de politiek voor nodig. Freese wil daarom dat het nieuwe kabinet een commissie opzet, die gaat nadenken over de robotsamenleving. En die straks moet voorkomen dat er chaos uitbreekt, zeggen ook de andere deskundigen.
