Europese landen keren zich af van de VN-missie in Mali, maar het is juist van belang dat Europa betrokken blijft in het land. Dat zegt luitenant-generaal Kees Matthijssen, die tot voor kort leiding gaf aan de militaire component van de VN-missie in Mali.
"Het is goed om te beseffen dat die humanitaire situatie snel verslechtert", zegt Matthijssen. "In Mali hebben we te maken met ruim 450.000 ontheemden, in de hele Sahel-regio ruim 3 miljoen. Dat aantal wordt snel groter. Als we aan het eind van het jaar op dit tempo doorgaan zitten we op 650.000 in Mali."
Op die manier groeit er een grote jonge generatie op die geen of weinig perspectief heeft, zegt Matthijssen. "Die gaan andere manieren opzoeken om toch perspectief in het leven te hebben. Het zou best kunnen dat we daar via migratie last van gaan krijgen in Europa."
Bovendien wordt die kwetsbare jonge groep vatbaarder voor jihadistische groeperingen die ze misschien wel van levensonderhoud kunnen voorzien als ze met ze meestrijden, zegt Matthijssen.
Het is al ruim tien jaar oorlog in Mali. Grote delen van het land worden geteisterd door jihadistische terreurgroepen en er zijn enorme humanitaire problemen. De laatste jaren staat het land ook politiek op zijn kop: na het plegen van twee staatsgrepen is er een militaire junta aan de macht.
De Verenigde Naties proberen met de missie MINUSMA stabiliteit te brengen in het land en mensenrechten te bewaken. Maar die missie is in gevaar. Belangrijke partnerlanden als Zweden, het Verenigd Koninkrijk, Ivoorkust en Duitsland hebben zich teruggetrokken of vertrekken eerder dan gepland. Egypte, ook een belangrijke partner, twijfelt nog. Twee andere missies stopten er vorig jaar ook al vroegtijdig mee: de Franse missie Barkhane en de EU-missie Takuba.
Ik denk dat de Russen er alles aan doen om de Westerse invloed te verminderen of tegen te werken. En dat lukt.
De Malinese autoriteiten maken het werk voor de missie steeds moeilijker, door het de VN-troepen bijvoorbeeld niet meer toe te staan om te vliegen zonder toestemming. Ze vinden het mandaat van de missie niet sterk genoeg en willen dat de militairen actiever jihadisten opsporen en uitschakelen. Tegelijkertijd hebben ze problemen met de mensenrechtendoelen van de missie.
"Ze willen gerespecteerd worden in hun soevereiniteit, de keuzes die ze maken en de vitale belangen van het land", zegt Matthijssen. "Onder die voorwaarden is alle hulp welkom, maar als je je daaraan niet wenst te conformeren ben je niet welkom."
Een ander probleem voor veel partners van de VN-missie is de steeds nauwere band tussen het Malinese regime en Rusland. Huurlingen van de beruchte Russische Wagner Group zouden met zo'n duizend troepen in het land aanwezig zijn. De autoriteiten hopen dat de Russen meer succes boeken tegen de jihadisten, al zeggen ze dat er alleen sprake is van wapenleveranties en militaire training.
Mensenrechtenschendingen
Maar voor die aanwezigheid wordt wel een prijs betaald: Wagner-huurlingen zouden zich schuldig maken aan mensenrechtenschendingen. Het Franse leger bracht beelden naar buiten waarop Wagner-militairen te zien zouden zijn die lichamen van dode Malinezen begraven. De Russische huurlingen zouden betrokken zijn bij meer dan een derde van de 2.000 door geweld veroorzaakte burgersterfgevallen.
Politiek gezien veroorzaakt het uiteraard problemen dat de Malinezen zo'n partner kiezen, zegt Matthijssen. "Maar ik kan goed begrijpen waarom de Malinezen op zoek waren naar een partner die ze assisteert, adviseert en training on the job biedt, omdat de internationale gemeenschap ze dat nooit geboden heeft", zegt Matthijssen. "De VN kan het niet vanwege het mandaat. De EU-trainingsmissie heeft het ook niet gedaan. Dus de Malinezen hebben een partner gezocht die ze daarbij helpt."
Geld verdienen
Het is goed om onderscheid te maken tussen het Russische belang en dat van de Wagner Group, zegt Matthijssen. "Er is ook Russisch-Malinese samenwerking. Mali koopt Russische spullen, ze hebben ook officieren laten opleiden in Rusland, in het verleden al. Ik denk dat de Russen een belang hebben in Mali om economische redenen, voor de grondstoffen die er te vinden zijn, ook simpelweg om geld te verdienen. En ik denk dat de Russen er alles aan doen om de Westerse invloed te verminderen of tegen te werken. En dat lukt."
Binnenkort presenteert het hoofd van de MINUSMA-missie een evaluatierapport aan de VN-veiligheidsraad, waarin meerdere scenario's zijn opgenomen over de toekomst van de missie. In een uitgelekte conceptversie van het rapport staat dat de missie onhoudbaar is zonder extra militairen, wat erop duidt dat het stopzetten van de missie een reële optie is.
