Amerikaanse wapens komen naar Oekraïne, maar wie gaat ze bedienen?

• Julian Buijzen

  redacteur Buitenland

Een lichte golf van opluchting ging door Oekraïne toen de Verenigde Staten anderhalve week geleden een steunpakket van een kleine 60 miljard euro goedkeurden. Na maanden van munitietekorten komen er eindelijk weer wapens naar het front. Maar dat betekent niet dat er snel een Oekraïens offensief te verwachten valt. Het land heeft namelijk steeds meer moeite met het vinden van militairen om de wapens te bedienen.

In de eerste maanden van de oorlog stonden Oekraïners nog in de rij om het leger in te gaan, maar na ruim twee jaar vechten zijn die rijen verdwenen. Dat er veel slachtoffers vallen en het einde van de oorlog niet in zicht is heeft ertoe geleid dat weinig mannen zich nog vrijwillig melden om te dienen.

Russen breken door

De gevolgen van dat troepentekort zijn steeds zichtbaarder aan het front. Onlangs ging het mis in Otsjeretyne, een dorpje ten westen van Avdiivka in het zuidoosten van het land. De 47e gemechaniseerde brigade werd afgelost zodat de militairen op verlof konden, schrijft hun commandant op Facebook. Maar de nieuwe brigade had niet de capaciteiten om de linie te houden, waardoor de Russen 5 kilometer aan terrein veroverden.

Het is in korte tijd het tweede voorbeeld van een Oekraïense brigade die wordt overrompeld. In de oostelijke stad Tsjasiv Jar gaat het ook moeizaam voor de Oekraïners vanwege een gebrek aan troepen, goede training en uitputting na maanden non-stop vechten zonder verlof.

In het geval van de 47e brigade, die wordt gezien als een van de beste van het land, was het de eerste keer in ruim een jaar vechten dat ze op verlof konden.

In december maakte de legertop bekend een half miljoen extra rekruten nodig te hebben. Daarmee moeten nieuwe brigades worden opgericht en verliezen worden gecompenseerd. Ook moet het ruimte bieden om de huidige troepen op verlof te sturen. Maar waar die rekruten vandaan moeten komen, is een politieke vraag die zeer gevoelig ligt.

Dat extra troepen en munitie hard nodig zijn, blijkt dus ook in Tsjasiv Jar, ziet correspondent Christiaan Paauwe:

De eerste maanden van dit jaar werd achter gesloten deuren gesproken over een nieuwe mobilisatiewet. "De wet heeft tot veel discussie in de maatschappij geleid", zegt Julia Soldatiuk-Westerveld, Oekraïnedeskundige van Instituut Clingendael.

Experts noemen de wet een hete aardappel, waarvoor niemand verantwoordelijkheid wil dragen. "Het houdt verband met de populariteit van Zelensky", zegt Soldatiuk-Westerveld. "Hij is zeer gevoelig voor kritiek uit de maatschappij."

Mobilisatiewet

Afgelopen maand werd de knoop doorgehakt. Met de nieuwe mobilisatiewet gaat de leeftijd waarop mannen gemobiliseerd kunnen worden omlaag van 27 naar 25 jaar. Het wordt moeilijker om onder de dienstplicht uit te komen en de mensen die dat wel doen, worden zwaarder gestraft. Zo kunnen bankrekeningen worden geblokkeerd of rijbewijzen ongeldig worden verklaard.

Volgens Soldatiuk-Westerveld kwam de wet met veel moeite tot stand. "Het feit dat deze wet nu pas is aangenomen, is een gevolg van het uitstellen van moeilijke keuzes. Zelensky wil een groot draagvlak onder de bevolking creëren, anders zou de mobilisatie in zijn ogen weinig effect hebben."

Een deel van die moeilijke keuzes is ook nu vooruitgeschoven. Zo stond in een eerdere versie van de wet dat dienstplichtigen na drie jaar aan het front de mogelijkheid zouden krijgen om naar huis te gaan. Op die manier moest de dienstplicht minder uitzichtloos worden, maar dat deel werd na druk uit het leger geschrapt.

Ook het gebrek aan straffen voor dienstweigeraars leidt tot boosheid onder de bevolking. Daarbij wordt vooral gekeken naar dienstplichtigen die naar het buitenland zijn gevlucht. Het zou volgens de BBC gaan om een groep van zo'n 650.000 dienstplichtigen. Het tekort zou met die groep in één klap zijn opgelost.

Om het deze groep moeilijker te maken, stopt Oekraïne met het geven van consulaire hulp. Wie straks z'n paspoort wil verlengen, moet daarvoor terug naar Oekraïne met het risico het leger in te moeten.

Studenten naar het front?

Daarnaast zijn er geluiden te horen dat het mogelijk moet worden om mannen onder de 25 jaar op te roepen. De gemiddelde leeftijd in het Oekraïense leger is ruim 40 jaar. maar veel mensen zijn bang dat het oproepen van jongeren de toekomst van de economie en dus het land in gevaar brengt. De dienstplicht zal ten koste gaan van hun studie en dus het kennisniveau in het land, is het idee. Eerder zei Zelensky al niets te voelen voor het oproepen van jongeren.

Oekraïne heeft al een groot tekort aan jongeren tussen de 20 en 30 jaar als gevolg van het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Door de onzekere tijd wilden weinig stellen kinderen:

Het is afwachten wat aan het front het effect zal zijn van de nieuwe mobilisatiewet, die over twee weken ingaat. "Een groot deel van de goed opgeleide militairen is gesneuveld", zegt Oekraïnekenner Soldatiuk-Westerveld. "Mensen die nu worden opgeleid, hebben vaak onvoldoende training gehad."

Maar veel tijd om te kijken of de nieuwe wet voldoende werkt, is er niet. Het 1000 kilometer lange front piept en kraakt en heeft snel versterking nodig om een mogelijk Russisch voorjaarsoffensief op te vangen.