Oorlog Oekraïne in december: Zware luchtaanvallen • Nieuwe steun Oekraïne blijft uit
De grondoorlog tussen Rusland en Oekraïne verloopt door de winter een stuk trager, maar de luchtoorlog is daarentegen in volle gang. Zo voerde Rusland de zwaarste luchtaanvallen sinds het begin van de oorlog uit. Voor wie de draad kwijt is, maken we elke maand een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen.
De belangrijkste ontwikkelingen in december 2023
- De Europese leiders hebben op een top in Brussel besloten de onderhandelingen met Oekraïne en Moldavië over toetreding tot de Europese Unie te openen. De Hongaarse premier Orbán bracht geen stem uit, maar blokkeerde enkele uren later wel een nieuw steunpakket van 50 miljard euro. De EU-leiders zullen daar volgende maand verder over onderhandelen. Verder is een twaalfde sanctiepakket ingesteld tegen Rusland, waardoor vanaf vandaag een gefaseerd verbod op Russische diamanten ingaat.
Premier Rutte zei na de top hoe dan ook vertrouwen te hebben dat er begin dit jaar wel een doorbraak zal zijn in de gesprekken over nieuwe EU-steun aan Oekraïne:
- Ook vanuit de VS krijgt Oekraïne aarzelende signalen. De VS heeft weliswaar voor nog eens 250 miljoen dollar aan wapens en uitrusting aan Oekraïne gegeven, maar dat is een betrekkelijk laag bedrag. De Republikeinen verzetten zich tegen het vrijgeven van een miljardenpakket aan steun voor Kyiv.
- Nederland maakt ondertussen ruim 100 miljoen euro vrij voor een eerste steunpakket voor dit jaar. Het geld is bedoeld om Oekraïne te helpen de winter door te komen en zich voor te bereiden op het voorjaar.
- Poolse boeren en truckers hebben een van de blokkades bij de Oekraïense grens opgeheven. Poolse chauffeurs en boeren blokkeren sinds 6 november verschillende grensovergangen, omdat de EU de regels voor grensoverschrijdend vrachtverkeer vanwege de oorlog heeft versoepeld. Dat leidt tot oneerlijke concurrentie voor transportbedrijven, zeggen de actievoerders.
- De Russische president Poetin heeft zich officieel verkiesbaar gesteld voor een nieuwe termijn. De verkiezingen staan gepland voor halverwege maart. De kans dat hij niet wordt herkozen, is nihil. Een kandidate die Poetin wilde uitdagen, is uitgesloten van deelname aan de presidentsverkiezingen.
- Een belangrijke bondgenoot van de Russische president Poetin, Nikolai Patroesjev, is verantwoordelijk voor de dood van Wagner-baas Jevgeni Prigozjin afgelopen zomer. Dat schrijft althans The Wall Street Journal. De krant schrijft dat Patroesjev, het hoofd van de veiligheidsraad in Rusland, heeft voorgesteld het vliegtuig van Prigozjin te laten neerstorten. Hij zou het moordplan aan Poetin hebben voorgelegd, die volgens bronnen van de krant geen bezwaar maakte.
Zwaarste luchtaanvallen sinds begin oorlog
Net voor het eind van het jaar voerde Rusland de grootste luchtaanvallen sinds het begin van de oorlog uit, aldus de Oekraïense luchtmacht. Onder meer de steden Kyiv, Lviv, Charkiv, Dnipro, Odesa en Zaporizja waren het doelwit. Zeker 31 mensen kwamen om het leven en meer dan 150 mensen raakten gewond. De aanvallen waren volgens Oekraïne gericht op de "sociale en kritieke infrastructuur".
Zo zag de verwoesting eruit:
Daags na de aanval uitten de Verenigde Naties en meerdere landen in de Veiligheidsraad scherpe kritiek op Rusland. "In plaats van vrede te brengen heeft Poetin in deze kersttijd gekozen voor een ongekend grote aanval met drones en raketten op een ander lid van de VN", zei de Amerikaanse vertegenwoordiger Kelley. Ook de woordvoerder van VN-chef Guterres veroordeelde de aanval.
Wraak als mogelijk motief
De grootschalige aanval hangt volgens deskundigen samen met het afbrokkelen van de westerse steun voor Kyiv. Ook wraak kan een rol hebben gespeeld, omdat Oekraïne onlangs vijf moderne Russische straalvliegtuigen neerhaalde en een belangrijk Russisch schip in een haven bij de Krim vernietigde.
Daarbij gaf president Poetin nog deze maand te kennen dat Rusland zijn doelen niet heeft bijgesteld. In Russische termen gaat het dan over het "denazificeren" en demilitariseren van Oekraïne, wat het einde van Oekraïne als soevereine staat zou betekenen.
Eerder in december was er ook al een forse raketaanval op Kyiv, waarbij meer dan vijftig mensen gewond raakten. En vlak voor kerst werd Nikopol bestookt met artillerie. Daarbij kwamen twee vrouwen van 46 en 60 jaar om het leven.
Droneaanvallen over en weer
Zoals verwacht ging het begin van de winter voornamelijk gepaard met berichten over droneaanvallen. Regelmatig deed het Oekraïense leger melding van tientallen drones die het luchtruim werden ingestuurd door Rusland, waaronder op eerste kerstdag.
De zwaarste aanval vond plaats op 27 december in Odesa en Cherson, waarbij vijf mensen om het leven kwamen. Net als een jaar geleden waren onder meer energiecentrales het doelwit. Regelmatig valt de stroom uit op diverse plekken in het land, waardoor ook de grootste telecomprovider plat kwam te liggen.
Kyiv stuurde op zijn beurt regelmatig drones naar Russisch grondgebied. Het aantal aanvallen zal in de toekomst waarschijnlijk niet afnemen: de Oekraïense president Zelensky heeft aangekondigd dit jaar 1 miljoen drones te willen produceren. Fabrieken draaien overuren en pilotenopleidingen zoeken naarstig naar nieuwe studenten, is te zien in deze reportage van Nieuwsuur:
Verschuivingen aan de frontlinie
Geen van de strijdende partijen boekt veel terreinwinst vanwege de winter, maar de hevige gevechten blijven op diverse plekken doorgaan. Zo is Marjinka, ten zuidwesten van Donetsk, vrijwel volledig ingenomen door het Russische leger, gaf de Oekraïense opperbevelhebber Zaloezjny toe. De Oekraïense troepen hebben zich teruggetrokken naar de buitenwijken van de stad, maar dat wil volgens Zaloezjny niet zeggen dat de strijd is opgegeven.
Het stadje telde ooit zo'n 10.000 inwoners, maar is inmiddels vrijwel volledig weggevaagd. Marjinka wordt sinds 2014 gebruikt als uitvalsbasis voor Oekraïense legereenheden. Vanuit de stad werd geprobeerd om de opmars van de pro-Russische strijders te stuiten die in 2014 delen van het oosten van Oekraïne veroverden.
Ook bij Avdiivka moest Oekraïne een nederlaag slikken. Een woordvoerder van de Oekraïense troepen in dat gebied erkent dat Rusland in de afgelopen maanden 1 tot 2,5 kilometer terreinwinst heeft geboekt. Sinds november wordt er in en om de stad zwaar gevochten. De stad is strategisch gelegen in de regio Donetsk en de Russen lijken erop uit om de stad snel te veroveren.
Intussen ontstond er aan Oekraïense zijde onduidelijkheid over de mobilisatie van extra militairen. President Zelensky liet op 19 december weten dat het leger hem had gevraagd om een half miljoen extra militairen, maar opperbevelhebber Zaloezjny ontkende dat een week later.
Hij bevestigde het getal wel, maar zei dat het leger er niet om had gevraagd. Het gaat volgens de generaal om een algemeen plan en een geleidelijke aanvulling van de troepen. Zaloezjny deed zijn uitspraken tegen de achtergrond van spanningen in de legertop en een groeiend conflict tussen hem en Zelensky.
De oorlog in beeld
De situatie in Kyiv is nu beter dan een jaar geleden. Er is zelfs sprake van wederopbouw. Maar de aandacht voor de oorlog in Oekraïne neemt af en mensen zijn somber en moe. Verslaggever Kysia Hekster blikt met de inwoners van de hoofdstad terug op het afgelopen jaar:
