Hamas niet zo geliefd in Gaza, 'maar gewapende verzet alleen maar populairder'

• Eliane Lamper

  redacteur Buitenland

De Israëlische premier Netanyahu heeft herhaaldelijk de vernietiging beloofd van Hamas, de Palestijnse organisatie die verantwoordelijk was voor de aanslagen op 7 oktober. Maar Hamas bestaat niet alleen uit strijders, het is een organisatie die actief is in alle lagen van de samenleving in de Gazastrook. Hamas is onder de bevolking niet heel populair, maar juist door het Israëlische geweld en de uitzichtloosheid neemt de steun iets toe.

Na ruim drie maanden aan bombardementen en een intensief grondoffensief, is het einde van Hamas nog niet in zicht. Begin oktober waren er minstens 25.000 strijders actief, maar ondertussen heeft de militante organisatie 20 tot 30 procent van hen verloren, schrijft The Wall Street Journal vandaag. Hamas is verzwakt, maar de organisatie uitschakelen is een onmogelijke missie, zeggen onderzoekers.

"Een groot deel van de bevolking in Gaza is onderdeel van Hamas", zegt Abdalhadi Alijla, onderzoeker aan de Folke Bernadotte Academy in Zweden. "Veel mensen zijn in het dagelijkse leven afhankelijk van hen." Hamas verzorgt ook de bureaucratie en is de grootste werkverschaffer. Verplegers, docenten en politieagenten: allemaal krijgen ze hun salaris uit de kas van de organisatie.

Palestijns nationalisme

Bovendien is Hamas een ideologie die het Palestijnse nationalisme vertegenwoordigt. "Hamas is het resultaat van de Israëlische bezetting, en hun gewapende verzet wordt alleen maar populairder", zegt Omar Dweik, onderzoeker aan de Universiteit Tilburg. Niet eerder gebruikte het Israëlische leger zo veel geweld in Gaza, en werden er zo veel Palestijnse burgers gedood.

Hamas is een organisatie met verschillende takken en ideologieën. Het is een politieke partij en een sociale beweging en heeft een gewapende tak, de Qassam-brigades, die terreurdaden plegen. Er zijn binnen Hamas radicale en gematigde stromingen, en de verschillende takken worden bestuurd door eigen leiders.

Voor de oorlog was de steun voor Hamas onder de bevolking van de Gazastrook 38 procent, dat is tijdens de oorlog gestegen naar 42 procent. Ook de steun voor de politieke leiders van Hamas nam wat toe. Verrassend is dat niet, ook tijdens voorgaande oorlogen groeide de steun. Zodra de oorlog voorbij is, neemt die steun dan weer af, is de trend.

Verkiezingen schrijft Hamas niet uit, en dus zijn peilingen de enige manier om de populariteit te meten. Sinds het in 2006 democratisch werd verkozen, verstevigde het zijn greep. Het breed gerespecteerde onderzoeksbureau Palestinian Center for Politicy and Survey Research (PCPSR) voert die uit onder de bevolking.

"Palestijnen weten wel dat Hamas hun belangen vaak niet behartigt, en dat deze bombardementen het gevolg zijn van hun actie op 7 oktober", zegt Omar Dweik. Ook staat lang niet iedereen achter de streng-islamitische ideologie van de groepering, zegt hij. "Maar Hamas heeft wel een grote rol in het uitoefenen van druk op Israël, want er is niemand anders die dat voor hen doet."

"Voor veruit de meeste Palestijnen is niet Hamas, maar de Israëlische bezetting die meer dan vijftig jaar voortduurt het grootste probleem", zegt onderzoeker Alijla, die zelf in Gaza opgroeide. Hamas heeft dan wel zelfbestuur, het Israëlische leger beheert grotendeels de grenzen en bepaalt wie en wat toegang heeft tot het gebied. In het zuiden, bij Rafah, gaat Egypte over het personenverkeer.

Onvrede over bestuur

Dat neemt niet weg dat er al jaren grote onvrede is over het dagelijkse bestuur van Hamas, over de corruptie en de strikte regels. Zeker 40 procent van de bevolking is werkloos, een nog groter deel leeft onder de armoedegrens. Een meerderheid ziet de groepering liever vertrekken en zou bij verkiezingen niet op Hamas stemmen.

Kritiek uiten is riskant, maar ook tijdens deze oorlog klinkt die soms toch. "Dit is ons lot, dit is wat onze regering, wat Hamas ons heeft aangedaan", zei Amna Ismail Shwaf onverschrokken voor de camera terwijl ze in de verwoeste slaapkamer van haar kleindochter stond. Dit is de ergste oorlog die de 69-jarige heeft meegemaakt.

Ismail Shwaf gaf kritiek toen ze even terugkeerde naar haar verwoeste huis:

Palestijnen denken niet dat dit het einde van Hamas zal zijn. Bijna twee derde van de Gazanen gelooft niet dat het Israël gaat lukken om Hamas uit te schakelen, blijkt uit de peiling. De helft denkt dat Hamas ook na de oorlog nog steeds aan de macht zal zijn. Maar zelf zullen ze niets te kiezen hebben.

Ongeveer de helft van de bevolking is onder de 18 jaar, en kent geen ander leven dan onder Hamas en de bijna volledige blokkade die werd opgelegd door Israël. Zij waren nog niet geboren toen Hamas verkozen werd. Met name steeds meer jongeren geloven dat alleen gewapend verzet een einde kan maken aan de bezetting. Van een vredesproces is al jaren geen sprake meer.

Voor de aanvallen op 7 oktober is veel steun, al ontkent een grote meerderheid dat Hamas ook Israëlische burgers heeft aangevallen. "Palestijnen willen geen oorlog, ook de jongeren niet", zegt Alijla. "Het is een gekke paradox, want waarom sluit iemand zich dan aan bij Hamas of Islamitische Jihad? Omdat hun familie gedood wordt en ze zien dat hun land steeds verder wordt ingenomen."