Oud-vluchtelingen ongerust: 'Mijn vader vreest nu dat oorlog hier komt'

"Tijdens het eten gaat het over niets anders." De oorlog in Oekraïne is voortdurend onderwerp van gesprek bij Larissa Al Bazi (27) en haar ouders. Ze kwam als baby naar Nederland, haar Assyrische familie vluchtte uit Irak. "De zorgen zijn groot bij mijn ouders. Ze zijn bang dat het escaleert en er ook hier oorlog komt, dat we weer moeten vluchten."

Haar vader vreest dat de dienstplicht wordt ingevoerd en zijn zoon van 25 het leger in moet. "Daar heeft mijn vader zelf trauma's van. Hij grapt dat we maar een visum voor een plek ver weg moeten gaan regelen en ik weet niet of dat echt slechts een grapje is."

Nachtmerries

Volgens psychiater Imma van Galen van ARQ Centrum'45 - dat gespecialiseerd is in complexe psychotraumaklachten - reageren oud-vluchtelingen sterk op de situatie in Oekraïne. "Je ziet de beelden van dode lichamen in OekraÏne, mensen die schuilen en je hoort op televisie of radio de geluiden van luchtalarmen en bombardementen. De angst, de wanhoop, ze hebben het zelf meegemaakt en dat komt weer naar boven. Als je PTSS - posttraumatische stressstoornis - hebt kan dat tot een toename van klachten leiden, bijvoorbeeld nachtmerries."

Vooral het achterlaten van huis en haard is herkenbaar voor mensen die zelf ooit vluchtten, zegt Van Galen. Of ze nu de oorlog in Syrië, Afghanistan of in voormalig Joegoslavië meemaakten. "Het rakelt het allemaal op. De enorme angst om dood te gaan, je geliefden te verliezen en alles moeten achterlaten. Nu in Oekraïne zie je mensen ook weer met één koffer de grens over gaan. "

Beeldend kunstenaar Elma Čavčić beaamt het effect van de oorlogsbeelden. Zelf herinnert ze zich niet hoe ze op 2-jarige leeftijd naar Nederland vluchtte vanuit voormalig Joegoslavië, maar bij haar ouders komt alles weer naar boven. Ze verwerkt hun ervaringen in haar werk.

Ook bij Jehad Tabasha roept de oorlog in Oekraïne herinneringen op. Hij werkt bij Vluchtelingenwerk Nederland en vluchtte zelf acht jaar geleden uit Syrië. "De situatie in Oekraïne brengt veel emoties naar boven. Als ik zie wat er in Oekraïne gebeurt is dat bijna hetzelfde als wat ik in Syrië meemaakte. Mensen verliezen dierbaren of zijn bang dat dat gaat gebeuren. Die angst is hetzelfde, in welk land je ook leeft. Het is pijnlijk om te zien, want ik weet hoe de mensen in Oekraïne zich nu voelen."

Pijnlijke vergelijking

De gebeurtenissen in Oekraïne zijn ook op een andere manier pijnlijk, zegt Al Bazi. Ze vindt het moeilijk om te zien hoe anders er tegen Oekraïense vluchtelingen wordt aangekeken. "Een Amerikaanse journalist zei op televisie dat dit anders is dan vluchtelingen uit Syrië, want dit zijn blanke christenen. Ik ken de context niet, maar dat doet heel veel pijn. De vergelijking gaat niet op en dat hoeft ook niet. Je kunt prima Oekraïne helpen, zonder te benadrukken dat mijn familie het niet waard was om gered te worden. Wij konden niet gewoon de trein pakken en ons paspoort laten zien zoals de Oekraïners. Dus dat voelt dubbel, maar we gunnen de Oekraïense vluchtelingen van harte een warm welkom."

Dat dubbele gevoel herkent Jehad Tabasha ook. "Het is tegelijkertijd pijnlijk dat sommige vluchtelingen makkelijker geaccepteerd worden dan andere. Het lijden door oorlog en geweld is immers hetzelfde, waar je ook vandaan komt. Zelfs de vijand is hetzelfde: de Russen bombardeerden ook Syrië. Polen opent wel de grenzen voor Oekraïners uit Oekraïne en niet voor andere nationaliteiten die uit Oekraïne vluchten. Ik voel verdriet voor de mensen die niet welkom zijn, maar ben zeker ook blij voor de Oekraïense vluchtelingen. Hun levens zijn gelukkig gered."