Waarom Marioepol niet peinst over overgave aan de Russen

De Zuid-Oekraïense havenstad Marioepol ligt al sinds het begin van de Russische invasie onder vuur. De stad werd als een van de eerste aangevallen en is inmiddels volledig omsingeld. De situatie wordt steeds nijpender en toch geeft Marioepol zich niet gewonnen.

Afgelopen nacht verwierp Oekraïne nog de eis van Rusland om de strijd om Marioepol op te geven. Het ultimatum verliep zonder dat Oekraïense militairen de wapens hadden neergelegd en witte vlaggen hadden getoond in ruil voor een "veilige aftocht", zoals de Russen beloofden.

"Natuurlijk zei Oekraïne 'nee' tegen de Russische eis", zei vicepremier Irina Veresjtsjoek. "Er kan geen sprake zijn van een overgave, van het neerleggen van de wapens."

Symbolisch belang

Waarom houdt Oekraïne zo stellig vast aan Marioepol? "De stad is militair van strategisch belang", zegt generaal buiten dienst Mart de Kruif. "Het is naast Odessa een van de twee grote havens van Oekraïne. Daarnaast vallen de Oekraïners vanaf Marioepol de bevoorradingslijnen van de Russen aan, die net tot stand zijn gebracht tussen de Krim en de Donbas. Die lopen langs Marioepol."

Ook de symbolische betekenis van de stad is volgens De Kruif groot. "Het is een van de centra van de Kozakken geweest. En in de oorlog in 2014 is Marioepol van eigenaar verwisseld: het is eerst bezet door de Russische opstandelingen en toen weer terugveroverd."

Dat er toen hard tegen de Russen is gevochten en er sindsdien eigenlijk nooit rust is gekomen, is een van de redenen dat de stad ook nu niet zal opgeven, denkt De Kruif. "Als Marioepol valt, is dat een heel grote tegenslag voor Oekraïne."

Jarenlange strijd met Rusland

Marioepol is al sinds 2014 verwikkeld in een strijd met Rusland. Die begon met de machtswisseling als gevolg van massale pro-westerse demonstraties op het Majdanplein in Kiev. De pro-Russische president Viktor Janoekovitsj werd afgezet. De verkiezingen die daarop werden uitgeschreven, werden gewonnen door Petro Porosjenko. Oekraïne sloeg voorzichtig de weg naar democratie in.

In datzelfde jaar annexeerde Rusland de Krim en begon het met het steunen van de separatisten in het oosten van het land in de regio's Donetsk en Loegansk.

De haven van Marioepol is van groot economisch belang voor Oekraïne. Na de annexatie van de Krim door Rusland kwam de haven onder strenge Russische controle te staan. De passage van Oekraïense schepen door de Straat van Kertsj, die de binnenzee verbindt met de Zwarte Zee, werd steeds moeilijker.

De schippers uit Marioepol en Berdjansk, een andere Oekraïense havenstad aan de Zee van Azov, kregen het zwaar te verduren, en waren bang om met de Oekraïense vlag op hun schip door de Straat van Kertsj te varen. Rusland sloot de zee vier jaar geleden zelfs tijdelijk af door een vrachtschip in de nauwe Straat van Kertsj te leggen na een incident met een Oekraïens marineschip.

Behalve tijdens het conflict met de Russen in de haven is Marioepol in 2015 ook al eens met raketten bestookt. Die kwamen vanuit het oosten, zeiden inwoners. De Russische grens is maar 15 kilometer verderop. Er vielen bij die aanvallen 30 doden en meer dan 100 gewonden.

Nooit opgeven

Ondanks de al langer lopende vijandigheden rond Marioepol was er volgens De Kruif tot twee jaar geleden nog wel vertrouwen in een relatief vreedzaam samenleven met de Russen. "Je moet je indenken dat veel Oekraïners nooit hadden verwacht dat ze zouden worden aangevallen door Rusland", zegt hij.

Dat sentiment is inmiddels volledig verdwenen. Volgens De Kruif vertrouwen de inwoners van de stad de Russen niet meer. "En ook niet als het erom gaat om veilig uit Marioepol weg te komen."

De stad lijkt vastbesloten zich net als in 2014 te blijven verdedigen. Hierin speelt onder meer het verzet van het beruchte Azov-bataljon een rol. Maar ook Oekraïense militairen die niet bij dit bataljon horen en burgermilities verdedigen de stad.

Tegelijk ziet de situatie er uitzichtloos uit, zegt De Kruif. Hoe ver de Russen willen gaan, weet niemand. "Dat is ook het drama dat we nu zien", zegt de generaal buiten dienst. "De Russen gaan de stad niet in. Dat kost ze te veel menskracht, dus de vernietiging gaat door. Burgers willen eruit en kunnen er niet uit en de militairen blijven zitten en verdedigen zich hard. Dit kan nog dagen, zo niet weken duren." De Kruif vreest voor "een heel pijnlijke wond in onze geschiedenis".