Thom Opheikens
redacteur Economie
Thom Opheikens
redacteur Economie
Paniek op de gasmarkt, de eerste gepeperde energierekeningen en president Poetin die met sussende woorden voor een beetje lucht zorgt. De onrust over de al maanden stijgende gasprijs bereikte deze week, net als de gasprijs zelf, een hoogtepunt. Waar hangt vanaf of de problemen de komende maanden groter of kleiner worden?
Het is een vraag die lastig te beantwoorden is, want om te beginnen is het probleem niet voor iedereen even groot. Ruim de helft van de consumenten in Nederland heeft een vast tarief en merkt niks zolang hun contract doorloopt. Veel anderen zullen pas in januari een hogere rekening gepresenteerd krijgen. Voor bedrijven hangt het weer af van hoeveel energie ze verbruiken.
Voor de gasprijs op zichzelf is het weer de komende maanden cruciaal. Wordt het een paar graden kouder dan gemiddeld? Of waait het weinig en is er daardoor meer gas nodig om stroom op te wekken? Dan schiet de vraag naar gas deze winter omhoog.
Lagere prijs, koude winter of niet
Helaas is het weer niet nauwkeurig ver vooruit te voorspellen. Of het een koude winter wordt? "Dat weet niemand", zegt NOS-weerman Gerrit Hiemstra. Er zijn wel modellen die verder vooruit kijken en grote energieleveranciers gebruiken die ook. "Maar ook daarmee zie je eventuele uitschieters in temperatuur niet ver van te voren aankomen", zegt Hiemstra.
Die onzekerheid is onderdeel van de onrust op de gasmarkt. Het risico voor leveranciers neemt toe, want de meesten kijken naar het gemiddelde verbruik van hun klanten. Dat gas kopen ze vooraf in voor de periode dat de klant het tarief heeft vastgelegd. Op die manier weet de leverancier wat de klant betaalt en wat ze zelf betalen.
Maar als de verwarming door een koude winter langer en hoger aanstaat, moeten leveranciers gas bijkopen tegen de dan geldende marktprijzen. En ook als die zoals nu hoog zijn, moet dat gas alsnog voor de contractueel afgesproken (lagere) prijs aan een huishouden worden geleverd.
Unieke omstandigheden
Naast het weer speelt ook Rusland de komende maanden een sleutelrol. Het Russische staatsbedrijf Gazprom is met afstand de belangrijkste gasleverancier van buiten Europa en houdt zich volgens deskundigen aan alle gemaakte afspraken. Het probleem is dat er door een samenloop van omstandigheden nog meer vraag is.
En die omstandigheden zijn nu uniek. Zo varen de schepen waarmee vloeibaar gas vervoerd wordt, vaker naar Azië, waar ze bereid zijn meer te betalen. Ook draaien gascentrales overuren, zeker bij een gebrek aan wind, omdat in heel Europa kolen- en kerncentrales gesloten worden. Een koud voorjaar betekende ook dat er later dan normaal werd begonnen met het vullen van de Europese gasopslagen. En in de zomer is die achterstand op de meeste plekken niet goedgemaakt.
Uit de sussende woorden van Poetin deze week was op te maken dat er best over extra gas te praten valt, maar het heeft er alle schijn van dat Europa dan wel moet meewerken. Op de achtergrond speelt de omstreden pijpleiding Nord Stream 2 mee. Die ligt tussen Rusland en Duitsland en is helemaal af. Alleen de laatste vergunningen moeten nog worden gegeven.
"Groen licht voor Nord Stream 2 zou de gemoederen tot bedaren brengen", zegt Chris Guth, analist bij Engie. "De onzekerheid over extra toevoer mocht dat nodig zijn, voedt het huidige sentiment, al is de extreme prijsbeweging van eerder deze week wat afgekoeld."
Energiechantage
Amerikaanse analisten zien de situatie als een bevestiging van waar de Verenigde Staten al jaren voor waarschuwen. Er werden zelfs sancties ingesteld tegen bedrijven die aan Nord Stream 2 meewerkten. "Dit is energiechantage" zeggen ze tegen zakenzender CNBC. Ze vinden dat Europa en het Verenigd Koninkrijk zich laten gijzelen door Rusland. Overigens heeft de VS als exporteur van vloeibaar gas ook een commercieel belang.
Er is wel een lichtpuntje, zegt Guth van Engie. Hij ziet de laatste dagen weer wat meer Amerikaanse leveringen van vloeibaar gas in de planning verschijnen. "Dat betekent dat we die biedingenstrijd ook weer eens winnen. De afgelopen maanden was het lijstje met geplande leveringen bijzonder kort."
Het kan zomaar zijn dat je gasrekening in 2022 dubbel zo hoog uitvalt als dit jaar. NOS op 3 legt uit hoe dat komt:
