Snelle afname antistoffen tegen corona 'geen reden voor paniek'
Alom stellen onderzoekers vast dat voormalige covid-patiënten de antistoffen die ze hebben aangemaakt snel weer kwijtraken. Gisteren bracht een Brits onderzoek deze conclusie naar buiten, eerder deden een Duits onderzoek, een Zwitserse studie en een Chinese studie dat en de opsomming is niet uitputtend.
Maar wat betekent dat eigenlijk voor die ex-patiënten? Kunnen ze opnieuw covid-19 krijgen omdat ze even vatbaar zijn als mensen die nog niet besmet geraakt zijn?
Het antwoord op die vraag is niet eenvoudig. Antistoffen zijn maar één onderdeel van het menselijk afweersysteem dat een complex samenspel is van verschillende elementen.
Aangeboren afweer
Het immuunsysteem bestaat uit een aangeboren afweersysteem en een aangeleerd afweersysteem. Als zich een infectie voordoet, reageert in eerste instantie het aangeboren afweersysteem van de besmette persoon. Vervolgens reageert het aangeleerde afweersysteem dat uit twee elementen bestaat: de antistoffen en de zogeheten T-cellen. De laatste zijn witte bloedcellen die proberen de infectie de kop in te drukken.
Het lijkt erop dat dit zeker bij mild verlopende corona-infecties goed lukt. Amerikaanse wetenschappers publiceerden daar twee maanden geleden een klein onderzoek naar. Het merendeel van de patiënten in de studie die een milde variant van covid-19 achter de rug hadden, bleken T-cellen in hun bloed te hebben die het coronavirus herkenden.
De onderzoekers leveren niet het onomstotelijke bewijs dat die de infectie in bedwang hielden, maar dat wordt wel aannemelijk geacht.
Je had het natuurlijk liever anders gehad, dat die antistoffen twee jaar op niveau blijven en mensen beschermen tegen besmetting.
Behalve T-cellen spelen ook antistoffen een belangrijke rol. Als er voldoende antistoffen zijn en ze voldoende actief zijn, dan kunnen ze het virus neutraliseren en raakt iemand niet opnieuw besmet. Uit verschillende studies blijkt nu dat die immuniteit door antistoffen van kortdurende aard is.
Eerder bleek al dat mensen die een milde variant van covid-19 doormaken weinig antistoffen aanmaken. "Dat is ook logisch", zegt Marjolein van Egmond, hoogleraar immunologie aan het Amsterdam UMC en woordvoerder van de Nederlandse Vereniging voor Immunologie. "Een milde infectie geeft vaak een minder sterke afweerreactie."
Over het snel verdwijnen van antistoffen uit het bloed zegt Van Egmond: "Je had het natuurlijk liever anders gehad, dat die antistoffen twee jaar op niveau blijven en mensen beschermen tegen besmetting. Maar nu dat niet zo blijkt te zijn, betekent dat niet per se dat die mensen geen immuniteit hebben opgebouwd tegen covid-19 toen ze de ziekte hadden."
Geheugenrespons
En daar komt het derde element van het immuunsysteem om de hoek kijken. Als je zo'n infectie oploopt, bouwt het afweersysteem in principe ook een geheugenrespons op. Dringt het virus voor de tweede keer het lichaam binnen, dan wordt het geheugen van het aangeleerde afweersysteem geactiveerd, waardoor opnieuw antistoffen en T-cellen worden geproduceerd. Hierdoor worden mensen bij een tweede infectie niet of minder erg ziek.
Het is nog niet duidelijk of het immuunsysteem ook op deze manier werkt bij covid-19. Daarvoor is dit coronavirus te nieuw, er is nog veel onderzoek nodig, maar de eerste aanwijzingen zijn hoopvol.
Meer moeite doen
Dat antistoffen snel uit het bloed van ex-covid-patiënten verdwijnen lijkt geen goed nieuws voor vaccin-ontwikkelaars. Gaat zo'n vaccin dan wel langdurige bescherming bieden tegen het coronavirus?
"Je kan deze onderzoeksresultaten niet één op één vertalen naar vaccins", zegt Van Egmond. "Daarbij kun je aan allerlei knoppen draaien. Je kunt een vaccin een andere samenstelling geven, meer actieve stof zodat je ook meer antistoffen krijgt. Of je kunt het vaccin - als het er eenmaal is - niet één maar bijvoorbeeld twee of drie keer toedienen en zo een krachtiger geheugenrespons opbouwen."
Er zijn meer vaccins die vaker dan één keer worden gegeven, zoals dktp (vier keer) en bmr (twee keer). De griepvaccinatie wordt zelfs jaarlijks gegeven, overigens elk jaar met een aangepaste samenstelling.
Van Egmond vindt de Britse en Duitse onderzoeksresultaten "niet per se reden tot paniek". Maar, zegt ze, "het betekent wel dat we waarschijnlijk meer moeite moeten doen".
Kosten opgedreven
In een situatie waarin de hele wereld probeert vaccins te kopen wordt het er niet bepaald makkelijker op als het vaccin twee of drie keer moet worden gegeven. Dat vergroot de druk op de productiecapaciteit van de farmaceutische industrie enorm.
Ook logistiek is het nadelig als iedereen vaker dan een keer gevaccineerd moet worden. Het drijft de kosten van het vaccin verder op.
