Annabel van Gestel
redacteur Online
Annabel van Gestel
redacteur Online
Na bijna zes jaar kwam een einde aan het Marengo-proces. Zes jaar die er eigenlijk vier hadden moeten zijn, volgens de rechter. Vanwege de lange duur van de zaak kreeg een groot deel van de verdachten een 'korting' op hun straf.
Die strafkorting varieerde in deze zaak van enkele maanden tot maximaal een jaar. Steeds vaker geven rechters zo'n lagere straf omdat een proces te lang duurt. Hoe werkt dat en waarom gebeurt het?
Een strafkorting wordt vaak toegepast wanneer de 'redelijke termijn' van berechting wordt overschreden, zegt hoofddocent strafrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen Laura Peters. "Dat heeft ermee te maken dat we het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens hebben ondertekend. Daarin staat dat iedereen recht heeft op een eerlijk proces en daaronder valt ook het recht op berechting binnen een redelijke termijn."
Dat veel zaken niet binnen de gestelde norm worden afgehandeld, blijkt uit het jaarverslag van de Raad voor de rechtspraak over 2022. Ruim een derde van de strafzaken in eerste aanleg viel dat jaar buiten de 'genormeerde doorlooptijd'. Van de zaken in hoger beroep overschreed een kwart de norm. In het jaarverslag wordt dat geweten aan de 'na-ijleffecten van de coronacrisis', maar ook aan een tekort aan rechters. De Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR) berekende vorig jaar dat er een tekort is aan 800 rechters en 200 officieren.
Frustratie
Het toepassen van strafkortingen vanwege de lange duur van een zaak is niet iets van de laatste jaren en "heeft absoluut te maken met capaciteitsproblemen", zegt Peters. Het is volgens haar een bron van frustratie bij justitie, rechters en politie. "Op het moment dat je de termijn schendt, moet je dat compenseren. Dat kan soms best zuur zijn, zeker wanneer iemand een hoge straf verdient."
De plaatsvervangend hoofdofficier van het Landelijk Parket van het Openbaar Ministerie, Janneke de Smet-Dierckx, vindt dat in het geval van het Marengo-proces de rechtbank een goede afweging heeft gemaakt. "Het is voor nabestaanden en verdachten van belang dat er snel helderheid komt over hoe de rechter oordeelt. Als dat niet lukt binnen de redelijke termijn, wordt de strafmaat daarop aangepast." Ze zegt ook dat de rechtbank het geen enkele partij in het proces verwijt dat het proces langer duurde. "Er werd verwacht dat het vier jaar zou duren, dat werden er nu eenmaal zes."
Een overzicht van de eisen en straffen in het Marengo-proces. De lange duur van de zaak was één van de redenen om soms lagere straffen op te leggen dan geëist:
Desalniettemin is het geen geheim dat het al langer piept en kraakt binnen de Nederlandse rechtspraak. De stapels rechtszaken wordt alsmaar groter en de werkdruk voor officieren van justitie en rechters neemt toe. Minister Weerwind voor Rechtsbescherming wist vorig jaar een staking van rechters en officieren ternauwernood te voorkomen.
Complexiteit rechtszaken
Volgens hoofddocent Peters heeft dit te maken met het toegenomen aantal strafzaken in de afgelopen decennia en de complexiteit daarvan. "Er zijn steeds meer regels over economische criminaliteit, milieudelicten, grensoverschrijdende criminaliteit, georganiseerde misdaad. Dat soort type zaken neemt al jaren toe en dat verstopt voor een groot deel de strafrechtspleging."
Toch is het een utopie dat de capaciteitsproblemen kunnen worden opgelost door simpelweg meer rechters en officieren aan te nemen, zegt Peters. "We hebben maar een bepaalde hoeveelheid belastinggeld. We moeten op zoek naar innovatieve manieren om de strafprocedures te versnellen."
Akkoord
Een manier die al in de praktijk wordt gebracht, is de ontwikkeling van zogenoemde procesafspraken. Dat houdt in dat in zaken waarin veel bewijs is en de verdachte zich niet verzet tegen een veroordeling, die strafkorting als het ware al voorafgaand aan de rechtbank wordt voorgesteld. "Het OM en de advocaat komen dan onderling tot een akkoord en gaan daarmee naar de rechter. Die kan kijken of die zich daar ook in kan vinden."
Deze praktijk heeft in 2021 voet aan de grond gekregen en is sindsdien steeds meer uitgebreid, zegt Peters. En vaak gebeurt het ook op initiatief van de verdachte. "Die wil ook weten waar hij aan toe is en heeft vaak geen zin in een jarenlange procedure."
Ook De Smet-Dierckx van het OM ziet dat deze praktijk een hoge vlucht heeft genomen. "Het is een zinvolle manier om het proces te versnellen. We zien dat dan ook als een positieve ontwikkeling."
