Front in Oekraïne zit muurvast, van groot Russisch offensief nog geen sprake

• Julian Buijzen

  redacteur Buitenland

Ineens was daar 10 mei de onverwachte Russische aanval in de regio rondom Charkiv, de tweede stad van Oekraïne. Gedacht werd dat het een opmaat zou zijn naar een groter Russisch offensief. Maar nu, anderhalve maand later lijkt er van zo'n groot offensief nog steeds geen sprake te zijn. Wat heeft Rusland dan wel bereikt?

In de eerste maanden van dit jaar stond Oekraïne er niet best voor. Een tekort aan nieuwe rekruten, wapens en munitie leidden ertoe dat velen dachten dat 2024 het zwaarste jaar tot nu toe voor het land zou worden. Rusland had voor het eerst in lange tijd het initiatief weer naar zich toegetrokken.

In plaatsen als Tsjasiv Jar en Otsjeretyne voerde Rusland de intensiteit van aanvallen op met veel doden tot gevolg. Oekraïense militairen wisten met moeite hun positie vast te houden.

Begin mei opende Rusland een nieuw front ten noordoosten van Charkiv. Voor het eerst sinds het najaar van 2022 begon Rusland toen een aanval vanuit Russisch grondgebied.

Sindsdien wordt er zwaar gevochten. Toch beweegt het front nauwelijks. Oekraïne wist de Russische opmars rondom Charkiv snel te stoppen en in het oosten weet Rusland ondanks aanhoudende druk geen doorbraak te forceren.

Ten noorden van Charkiv bezet Rusland nog steeds twee stroken land, op enkele straten na heeft Oekraïne nog weinig gebied terugveroverd:

De kans dat Rusland alsnog een grote aanval gaat uitvoeren, lijkt volgens oud-commandant der Landstrijdkrachten Mart de Kruif klein. "Ik zie geen grote concentratie van eenheden, ik zie geen grote aanvallen en ik zie geen duidelijke samenwerking tussen de verschillende legeronderdelen die nodig is voor een echte aanval", zegt hij. "Ik geloof zelf steeds minder in een Russisch offensief."

"Het is Rusland gelukt om Oekraïne weer in het defensief te drukken", zegt Oost-Europadeskundige Bob Deen van Instituut Clingendael. "Voor het succes van dit offensief moet je naar de politieke agenda kijken. Poetin wil de druk erop houden, zodat Oekraïne en het Westen het gevoel krijgen dat deze oorlog hopeloos is en een compromis noodzakelijk is. Maar dat lijkt niet te lukken en ik zie de Westerse steun vooral groeien."

Zo heeft Oekraïne bij de gevechten rondom Charkiv zijn vuurkracht terug dankzij wapens uit het nieuwe steunpakket van de Verenigde Staten. En, belangrijker: het land heeft voor het eerst sinds de oorlog toestemming om doelen in Rusland te bestoken met Westerse wapens.

De afgelopen weken werd duidelijk hoe Oekraïne die inzet. Russische olieraffinaderijen en vliegbasissen worden onder vuur genomen. Het Russische offensief rondom Charkiv is grotendeels tot stilstand gekomen.

"Je merkt dat de Westerse wapens een verschil maken", zegt De Kruif. "De Russen hadden meer verwacht van het offensief bij Charkiv, maar de bevoorrading is nu compleet stilgelegd."

Op andere plekken langs het front boekt Rusland nog wel kleine successen, al blijft het ook hier bij beperkte terreinwinst ten koste van veel mensenlevens. Bij Tsjasiv Jar blijven de Russen aanvallen, al lukt het ze niet om het kanaal bij de stad over te steken.

Bij Otsjeretyne, iets ten zuidwesten van Tsjasiv Jar, schuift het front beetje bij beetje op in het voordeel van Rusland. Daarbij lijkt de verovering van een belangrijke snelweg tussen Pokrovsk en Tsjasiv Jar het doel. Deze snelweg is voor Oekraïne van groot belang voor de bevoorrading van Tsjasiv Jar.

De afgelopen weken schoof het front langzaam op richting de snelweg:

Het uitblijven van een groot offensief betekent dat beide partijen zich weer kunnen voorbereiden op de lange termijn. "Op dit moment raken ze veel doelen, zoals raffinaderijen ver achter de linies. Ze zijn bezig om het slagveld klaar te maken voor toekomstige operaties", zegt Oost-Europadeskundige Deen. "Als Oekraïne kansen ziet, zullen ze die grijpen."

De komst van F16's kan daarbij een rol gaan spelen. "Oekraïne is momenteel druk bezig om de Russische luchtafweer uit te schakelen", zegt De Kruif. "Op die manier kunnen de F16's beter worden ingezet als ze er zijn."

De Russen lijken ondertussen in te zetten op een uitputtingsoorlog door iedere dag veel troepen op de Oekraïense posities af te sturen. Volgens Deen doen ze dat om maximale druk te zetten, met de Amerikaanse verkiezingen in aantocht.