VK dicht bij plan voor deportatievluchten migranten naar Rwanda
Als het Britse parlement ermee instemt, kan het Verenigd Koninkrijk asielzoekers naar Rwanda deporteren. Asielzoekers en migranten die illegaal het VK binnenkomen - vaak met rubberboten over het Kanaal - kunnen dan met een enkeltje Kigali het land uitgezet worden. Het Britse plan wordt met belangstelling gevolgd door andere Europese landen die ook worstelen met asielopvang.
Of de wet er vandaag al doorkomt is nog maar de vraag, want beide huizen van het parlement zijn het over een aantal details oneens.
Deze wetgeving werd twee jaar geleden aangekondigd onder Boris Johnson en heeft al ruim honderd miljoen pond gekost, maar tot nu toe is nog niemand naar Rwanda gestuurd. In 2021 werd een vliegtuig met geselecteerde asielzoekers op het laatste moment op de landingsbaan tegengehouden door een Europese rechter. Sindsdien wordt het Rwanda-beleid geplaagd door een reeks juridische problemen.
In november oordeelden de hoogste rechters van het VK dat het plaatsen van asielzoekers en migranten elders mogelijk is, maar dat de aangewezen plek wel veilig moet zijn. Rwanda werd door de rechters als "niet veilig" bestempeld: er bestond een risico dat de migranten uiteindelijk onrechtmatig zouden worden teruggestuurd naar hun land van herkomst. Bovendien waren er zorgen over het asielproces in het Afrikaanse land.
Laatste fase
Daarop besloot premier Sunak extra afspraken te maken met de Rwandese regering om de bezorgdheid van de rechters weg te nemen. Juridisch experts en medewerkers van de Britse immigratiedienst werden naar Rwanda gestuurd om te helpen bij het opzetten van de procedures.
Sunak loodste ook wetgeving door het Lager- en Hogerhuis, waarbij Rwanda in feite tot veilig land werd verklaard en ministers de mogelijkheid kregen om in zekere zin internationale verdragen en de Human Rights Act te negeren. Die wetgeving bevindt zich nu in de laatste fase van pingpongen tussen het Lager- en Hogerhuis.
Afschrikwekkende werking
Voor Sunak is het van cruciaal belang dat er zo snel mogelijk een vliegtuig met asielzoekers naar Afrika vertrekt. Zijn Conservatieve Partij staat voor een mogelijk historische nederlaag bij de verkiezingen later dit jaar. Hij hoopt zijn populariteit te herstellen en met dit beleid zijn grote belofte waar te maken om "de boten te stoppen".
De focus op illegale immigratie is wel enigszins vertekend: het aantal mensen dat illegaal met bootjes in het VK aankomt, bedraagt grofweg 40.000 per jaar - wat niet in verhouding staat tot de ongeveer 1,2 miljoen immigranten die legaal het land binnenkomen.
De logica achter de Rwanda-deportaties is dat ze een afschrikkende werking zouden hebben en het verdienmodel van mensensmokkelaars zouden verstoren. Het doel is om mensen te ontmoedigen duizenden euro's te betalen aan mensensmokkelaars en in gammele boten het Kanaal over te steken - met het risico om ten slotte niet in het VK, maar in Rwanda terecht te komen. Er is echter weinig bewijs dat de maatregel echt afschrikwekkend werkt.
Europa kijkt mee
In de rest van Europa wordt met grote belangstelling gekeken naar de inspanningen van het Verenigd Koninkrijk om asielzoekers in Rwanda onder te brengen. Ook in Nederland, Oostenrijk, Italië en Duitsland tonen politici interesse om asielprocedures voortaan elders te laten plaatsvinden. Denemarken heeft zelfs al een wet aangenomen om de asielprocedure aan Rwanda uit te besteden, hoewel deze nog niet in de praktijk is gebracht.
Als het Britse parlement de wet nu aanneemt, markeert dat een belangrijk moment, dat symbool staat voor de wijze waarop landen proberen het asielsysteem te veranderen. Lange tijd werd gedacht dat het plan bij de rechter zou sneuvelen. Maar na de stemming kan de wetgeving binnen enkele dagen door de koning worden bekrachtigd. Daarna kan het nog enkele weken duren voordat het eerste vliegtuig vertrekt.
Of het sturen van migranten naar Rwanda daadwerkelijk een afschrikkende werking heeft op asielzoekers en migranten die naar het VK willen komen, zal dus nog moeten blijken. Ook blijft de vraag open of dit een verschil zal maken voor de kiezers bij de komende strijd tussen Labour en de Conservatieven. Als Labour de verkiezingen wint, is de kans groot dat het programma voor deportatie naar Rwanda per direct wordt stopgezet.
