Kabinet wil Tata Steel helpen met verduurzamen, maar wel onder voorwaarden

• 

  Rob Koster

  Economieverslaggever

Tata Steel Nederland kan hulp krijgen van de overheid om de fabriek in IJmuiden te verduurzamen. Dat heeft het demissionaire kabinet vandaag bekendgemaakt. Voorwaarde is wel dat de staalfabriek de komende jaren meer doet aan het bestrijden van overlast en het tegengaan van gezondheidsschade voor omwonenden.

De voormalige Koninklijke Hoogovens maken nu staal van ijzererts en steenkool. Het bedrijf wil in 2030 voor de helft over op gas - en later waterstof - en wil meer schroot gaan recyclen. Bij deze verduurzaming heeft Tata naar eigen zeggen forse financiële steun nodig van de overheid.

Het kabinet heeft verschillende varianten bekeken voor de betrokkenheid van de overheid bij toekomst van de staalfabriek in IJmuiden. Die vijf varianten kwamen voort uit onderzoek van oud-minister Hans Wijers en bankier Frans Blom.

Omdat het kabinet het van belang vindt om de staalindustrie voor Nederland te behouden en geen 9000 mensen op straat wil zetten, kan Tata steun van de overheid krijgen. Het bedrijf moet dan wel aanvullende maatregelen nemen zoals eerder al werd vastgesteld in het rapport van de Expertgroep Gezondheid IJmond.

Het gaat dan bijvoorbeeld over het eerder sluiten van kooksgasfabriek 2 en/of het versneld afdekken van de opslag van grondstoffen. Dat zou de overlast voor de omgeving verminderen, maar zet wel het verdienmodel van de staalfabriek onder druk. Het bedrijf zou dan duurdere cokes moeten importeren in plaats van het goedkopere steenkool.

De staalfabriek investeert op dit moment 300 miljoen euro in overlastbestrijding. Zo heeft Tata de naar eigen zeggen grootste afzuiginstallatie ter wereld op de staalfabriek gezet. Ook bouwt de fabriek een metershoge wand tussen het bedrijfsterrein en het strand. Hoe aanvullende maatregelen gefinancierd moeten worden en wat de rol van de overheid hierbij zou zijn is onduidelijk.

Het rapport van Wijers en Blom schetst een positief beeld van de toekomst van Tata Steel, als het in staat is schoon en duurzaam te worden. De onderzoekers wijzen onder meer op de gunstige ligging aan de Noordzee met een eigen zeehaven.

Die ligging zorgt ook voor toegang tot duurzame elektriciteit van windparken op de Noordzee. Hiermee kan groene waterstof geproduceerd worden. Door dit vooral te doen bij een overschot aan elektriciteit, kan Tata helpen toekomstige problemen op het elektriciteitsnet op te lossen.

Verder produceert Tata volgens de onderzoekers efficiënter dan vergelijkbare fabrieken elders in Europa. De voormalige Koninklijke Hoogovens dreigen wel achterop te raken nu onder meer Frankrijk en Duitsland hun staalfabrieken al miljardensteun hebben toegezegd.

Dat is ook de reden dat het kabinet ondanks de demissionaire status de onderhandelingen met Tata begint. Bovendien bedreigen rechtszaken van omwonenden tegen het staalbedrijf de continuïteit van het bedrijf.

Nog geen garantie voortbestaan Tata Steel Nederland

De intentie van politiek Den Haag om Tata te helpen met de verduurzaming wil nog niet zeggen dat het ook lukt. Niet alleen aanvullende milieumaatregelen zullen een harde eis zijn voor de hulp. Er zullen ook langetermijngaranties gevraagd worden van de Indiase eigenaar Tata Steel Limited.

Naarmate de overheid meer geld in de staalfabriek steekt, zal ze ook meer zeggenschap willen over de gang van zaken bij het bedrijf. En hoewel het demissionaire kabinet de onderhandelingen met Tata begint, zal finale besluitvorming ook gedragen moeten worden door de partijen die nu onderhandelen over een nieuw kabinet.

Hoeveel geld Tata nodig heeft van de overheid is onbekend. Er circuleren al lange tijd berichten over een bedrag van een miljard euro of meer, maar dit is nooit formeel bevestigd. Bij de presentatie van het Wijers-rapport voor de pers werd per ongeluk een overzicht getoond waarop een investering van 0,5 tot 2 miljard euro te zien was.

Waar de staalfabriek in IJmuiden vooral bergen kritiek over zich heen kreeg de afgelopen jaren, zijn er nu ook positievere signalen. Tata lijkt te kunnen profiteren van het groeiende besef in Den Haag dat behoud van dit soort grote bedrijven van belang is voor de economische toekomst van Nederland.

Bovendien zou het sluiten van de fabriek de overheid dwingen tot een gigantisch kostbare bodemsanering, voordat het terrein geschikt zou zijn voor bijvoorbeeld nieuwe woonwijken. In de presentatie van Wijers werd een bedrag van 12 miljard euro genoemd.