Kans groeit dat Rutte NAVO-baas wordt, maar er liggen nog landen dwars
Alle 31 NAVO-landen moeten unaniem akkoord gaan voordat Mark Rutte zichzelf de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO mag noemen. Afgelopen najaar liet de demissionair premier al weten dat hij openstaat voor de baan en ingewijden wisten toen te melden dat Rutte al een aantal belangrijke spelers had gepolst.
Deze week spraken de leiders van een aantal belangrijke lidstaten zich al positief uit en Rutte zou inmiddels de steun hebben van twee derde van de NAVO-lidstaten. Toch loopt niet alles voorspoedig, want inmiddels is er een tegenkandidaat: president Johannis van Roemenië.
"Het verbaast me niet helemaal, ik zat er eigenlijk een beetje op te wachten", zei oud-diplomaat Ben Bot daar deze week over in het radioprogramma Met het Oog op Morgen. "Het is niet ongebruikelijk dat er een gedoodverfde kandidaat is en dat een paar andere landen ineens hun vinger opsteken en denken: 'ik kan altijd een poging wagen. En dan wil ik gecompenseerd worden voor het feit dat ik ter elfder ure mijn kandidatuur weer intrek.' Dat gebeurt dan vaak na de nodige druk en gesprekken achter de schermen."
De NAVO werd in 1949 opgericht door twaalf landen uit Noord-Amerika en Europa, waaronder Nederland. Inmiddels zijn er meer leden van de verdragsorganisatie:
Een aantal belangrijke landen heeft zich nog niet uitgelaten over de mogelijkheid dat Rutte de hoogste positie bij de alliantie gaat bekleden. Correspondenten uit die landen leggen uit hoe er vanuit hun standplaats wordt gekeken naar de kandidatuur van Rutte.
"Strategische calculatie zal zeker een rol spelen bij Roemenië om hun president naar voren te schuiven. Roemenië en andere Oost-Europese landen zijn steeds belangrijker geworden binnen de NAVO. Alle nieuwe NAVO-leden zitten aan de oostkant van Europa. Het zijn ook de landen die zich het meest bedreigd voelen door de Russische agressie. Zij hebben er daadwerkelijk onder geleden. Daarnaast zijn er de afgelopen tijd in Oost-Europa ook veel meer NAVO-troepen gestationeerd vanwege de oorlog in Oekraïne.
Roemenië zegt nu: is het niet logisch dat wij dan ook een keer aan de knoppen mogen draaien? Of dat ons in ieder geval een keer een hoge positie toevalt?
De kans dat ze het worden, is klein, maar het is in ieder geval een signaal. Als het nu niet werkt, is de kans aanwezig dat een Oost-Europese kandidaat bij een volgende ronde meer kans heeft op een toppositie."
"Volgens Britse diplomatieke bronnen wil 'het Verenigd Koninkrijk krachtige steun verlenen aan Rutte om Stoltenberg op te volgen als NAVO-secretaris-generaal'.
Rutte heeft altijd goede contacten gehad met de Britse premiers, of het nu Cameron, May, Johnson of Sunak was. Hij heeft altijd een warme band onderhouden, ook nadat het Verenigd Koninkrijk uit de EU was gestapt. Hij fungeerde vaak als bruggenbouwer als de relatie tussen Londen en Brussel wat stroever liep.
Het is dus geen verrassing dat de Britten voor Rutte kiezen en als een van de grootste strijdkrachten binnen het NAVO-verband is de stem van Londen natuurlijk belangrijk."
"Vanuit Ankara blijft het angstvallig stil over Rutte's NAVO-ambities. Erdogan is vaker één van de laatsten als het gaat om NAVO-beslissingen. Het duurde anderhalf jaar voor Turkije groen licht gaf voor de toetreding van Zweden. Turkije stelde allerlei eisen aan dat lidmaatschap en maakte zo opportunistisch gebruik van zijn veto. Het is zeker niet uitgesloten dat Erdogan ook nu dwars gaat liggen. De relatie tussen Erdogan en Rutte was in 2017 op een dieptepunt toen Nederland een Turkse minister verbood campagne te voeren in Rotterdam, maar de diplomatieke banden zijn hersteld en de relatie is nu werkbaar.
Anonieme bronnen in Ankara meldden vorige week aan persbureau Bloomberg dat Turkije in principe niet tegen Rutte is, maar eerst bepaalde garanties van hem wil, onder andere dat Rutte zich 'niet bevooroordeeld opstelt ten opzichte van EU-landen'. Dat zou specifiek gaan om Griekenland en Cyprus, waar Turkije een langlopend territoriaal conflict mee heeft. Dit kan erop duiden dat Rutte er goed aan zou doen om binnenkort nog eens bij Erdogan op de thee te gaan."
"Bronnen van persbureau Reuters zeggen het zeker te weten: ook de Franse president Macron steunt Mark Rutte. Van officiële zijde worden er (nog) geen mededelingen gedaan.
Maar dat Parijs zich achter Rutte schaart, komt niet als een verrassing. Of het nu over de NAVO of Rusland en Oekraïne ging: Rutte en Macron zaten de afgelopen jaren meestal op één lijn. Bij elk bezoek werden armen om elkaar heen geslagen en werd er gelachen.
Met Rutte krijgt Macron een vertrouweling in Brussel met wie hij een goede band heeft opgebouwd, met wie hij prima door één deur kan en die sympathie heeft voor Macrons 'Europese droom'."
"De Italiaanse regering heeft zijn officiële positie over de mogelijkheid van Rutte als volgende secretaris-generaal nog niet bepaald. Wel wijzen bronnen binnen de regering-Meloni op de goede band die de leiders met elkaar hebben. Ze vonden elkaar op het thema migratie en reisden vorig jaar zelfs samen naar Tunesië. Dat Rutte en Meloni het goed met elkaar kunnen vinden, maakt het waarschijnlijk dat Italië zich uiteindelijk zal voegen bij de groep landen die Rutte steunt."
"De naam Rutte zingt al maanden door de wandelgangen van het Capitool, ook al doet die bij navraag niet meteen een bel rinkelen bij vooraanstaande Congresleden. Maar het wachten was op de zegen vanuit het Witte Huis. Die kwam woensdag toen een hoge functionaris lekte dat president Biden Rutte zal steunen.
Donderdag werd dat door nationaal veiligheidsadviseur Kirby bevestigd: "Amerika heeft aan onze NAVO-bondgenoten heel duidelijk gemaakt dat we Rutte een uitstekende keuze vinden als topman voor de NAVO." Dit om een duidelijk signaal af te geven aan andere bondgenoten die mogelijk nog twijfelen.
Rutte heeft zich met zijn steun aan de VS in verschillende internationale conflictsituaties altijd een trouwe bondgenoot getoond. Bovendien kon hij ook overweg met Trump, wat hem de bijnaam de "Trump-fluisteraar" opleverde. Hij diende Trump ook van repliek als dat nodig was. Met een mogelijke nieuwe termijn van Trump in het vooruitzicht kan Ruttes goede verhouding met hem een pre zijn."
Kink in de kabel
"In mijn jaren bij de NAVO en ook daarna als minister heb ik ervaren dat we lang en breed kunnen redeneren over steun, maar als je die van de Amerikanen niet hebt, word je geen secretaris-generaal van de NAVO", zegt Bot.
Dat Roemenië op het eerste gezicht weinig kans lijkt te maken, betekent niet dat de aankondiging van een tegenkandidaat geen gevolgen heeft. "Natuurlijk moet je je zorgen maken. Het betekent een kink in de kabel en is koren op de molen van Poetin", zegt Bot. "Het is in dit stadium, waarin de Russen ook voortgang boeken in Oekraïne, ongewenst dat zoiets naar buiten komt."
Op 4 april bestaat de NAVO 75 jaar. De verwachting is dat de organisatie dan bekendmaakt wie de opvolger van de huidige secretaris-generaal Stoltenberg gaat worden.
