Orbán gijzelt EU-top: mogelijk fiasco voor Oekraïne
Regeringsleiders van de 27 EU-landen komen vandaag bij elkaar voor de laatste EU-top van het jaar. En alles wijst erop dat dit niet alleen de laatste, maar ook de moeilijkste sessie wordt. Reden: de Hongaarse premier Viktor Orbán ligt op ramkoers met de andere landen. Dat gebeurt vaker, maar nu dreigt de botsing wel heel hard te worden.
Alles spitst zich toe op de beslissingen die genomen moeten worden over Oekraïne. Het gaat om 50 miljard euro aan financiële steun voor dat land en om het beginnen van onderhandelingen over de toetreding van Oekraïne tot de Europese Unie. Vooralsnog blokkeert Orbán het allebei.
Als Hongarije de plannen blijft afwijzen, hoeft dat voor Oekraïne praktisch gezien nog geen ramp te zijn. De overige 26 landen kunnen het geld eventueel ook zonder Hongarije bij elkaar brengen. En het toetredingsproces is hoe dan ook een jarenlange procedure, waarbij Orbán later alsnog akkoord kan gaan. Een paar maanden vertraging maken op zo'n lang traject niet zoveel uit.
Scheuren in de steun
Toch is het 'cruciaal' dat de 27 EU-landen nu met een gezamenlijke beslissing komen die positief uitvalt voor Oekraïne, aldus een EU-ambtenaar. "Het gaat om de geschiedenis", zegt hij. Dat gevoel wordt breed gedeeld in Brussel. Het zou voor bijna alle EU-landen onverteerbaar zijn als het land in oorlog juist nu de deur in het gezicht zou krijgen.
De top komt namelijk op het moment dat er sowieso al scheuren lijken te ontstaan in de steun voor Kyiv. Neem alleen al het vooralsnog uitblijven van extra geld uit de Verenigde Staten.
Vorige week schreef Orbán in een uitgelekte brief dat Hongarije zich verzet omdat Oekraïne simpelweg niet klaar is voor toetreding. En hij eiste ook een discussie over de Oekraïne-strategie van de EU. In zijn ogen is die helemaal niet effectief, gezien het uitblijven van succes op het slagveld. Ook vindt hij dat de sancties tegen Rusland niet het beoogde effect hebben.
Gisteren legde de politiek adviseur van Orbán in een interview bij Bloomberg de kaarten op tafel. Hongarije wil geld zien, om precies te zijn de bijna 30 miljard euro die de EU nu achterhoudt omdat Boedapest onder meer regels rond de rechtsstaat niet naleeft.
Chanteren
Groen licht voor een deel van dat geld was hoe dan ook al verwacht deze week. Volgens de Europese Commissie puur toeval, omdat ze formeel uiterlijk vrijdag een beslissing moet nemen over het vrijgeven van ongeveer 10 miljard euro. Dat gebeurde overigens gisteravond al.
Aangezien Hongarije inmiddels stappen heeft gezet om te zorgen voor een onafhankelijke rechterlijke macht kon de Commissie niks anders doen dan het geld vrijgeven, is de uitleg. Maar de timing is opmerkelijk en vanuit onder meer het Europees Parlement klinkt felle kritiek: de Commissie zou zich laten chanteren door Orbán.
Nu duidelijk is dat de Hongaarse premier uit is op nog veel meer geld zal de discussie over die mogelijke chantage nog veel steviger gevoerd gaan worden, niet in de laatste plaats door de regeringsleiders die vanaf vanmorgen met de Hongaar om tafel zitten.
Lege handen
"Nu we weten wat zijn prijs is kunnen we onderhandelen, en dat is waar we goed in zijn", zegt een EU-diplomaat, maar dat betekent niet dat Orbán "alles krijgt wat hij wil". Tot nu toe was de boodschap steeds dat de rest van het geld voor Hongarije pas vrij zou komen als het land meer hervormingen zou doorvoeren, onder meer op het gebied van corruptiebestrijding, lhbti-rechten, asielregels en academische vrijheid.
Overigens zeiden demissionair premier Rutte en de Belgische premier De Croo gisteren bij aankomst in Brussel al dat er wat hen betreft geen geld voor Boedapest vrijkomt. "Hoezo moeten we Orbán iets bieden?", vroeg Rutte zich af. "Laten ze mij wat bieden. Ieder land komt hier natuurlijk met wensen." Hij wees erop dat het onderwerp officieel niet op de agenda staat.
Of de Oekraïense president Zelensky ook in Brussel zal zijn is nog niet duidelijk. Wel staat vast dat zijn aanwezigheid mogelijk een stuk ongemakkelijker is dan de vorige keren. Toen kon hij rekenen op een staande ovatie en was de boodschap: we zullen je steunen zo lang als het nodig is. Nu gaat hij mogelijk met lege handen naar huis.
