Nieuwe overlegronde tussen EU en Balkanlanden, zijn ze klaar voor toetreding?

• Julian Buijzen

  redacteur Buitenland

Moeten Oekraïne en Moldavië lid worden van de Europese Unie? Donderdag en vrijdag ligt deze vraag op tafel tijdens de EU-top, na een positief advies van de Europese Commissie vorige maand. Maar voordat die gesprekken beginnen, komen de regeringsleiders vanmiddag in de zijlijn van de top al bijeen om te praten met de zes landen op de Westelijke Balkan.

Albanië, Bosnië en Herzegovina, Kosovo, Montenegro, Noord-Macedonië en Servië voeren al jaren gesprekken met de EU over een mogelijk lidmaatschap, tot nu toe zonder al te veel resultaat.

De landen vrezen nu ingehaald te worden door Oekraïne en Moldavië. Binnen de EU lijkt er meer politieke wil te bestaan om toetredingsgesprekken met die landen te beginnen, wat leidt tot frustratie op de Balkan.

Grote verschillen

Hoe dichtbij het lidmaatschap is verschilt sterk. Servië en Montenegro zijn al jaren kandidaat-lid en onderhandelen over toetreding, Albanië en Noord-Macedonië begonnen die onderhandelingen vorig jaar.

Bosnië en Kosovo zijn nog niet zo ver. Bosnië is sinds vorig jaar kandidaat-lid, maar moet nog beginnen met toetredingsgesprekken. In het geval van Noord-Macedonië zat er 17 jaar tussen het moment dat ze kandidaat-lid werden en de onderhandelingen daadwerkelijk begonnen. De Europese Commissie heeft onlangs wel gezegd dat wat hen betreft deze gesprekken kunnen beginnen.

Kosovo is nog een stap verder verwijderd van lidmaatschap. Vijf EU-landen (Cyprus, Griekenland, Roemenië, Slowakije en Spanje) erkennen de onafhankelijkheid van Kosovo niet eens. Zij zijn een potentieel kandidaat-lid.

Dit voorjaar vroeg de EU aan inwoners van verschillende landen hoe groot het vertrouwen was in EU-instituties:

De landen vragen om perspectief nu ze het gevoel krijgen ingehaald te worden door Oekraïne en Moldavië, waarmee de gesprekken pas sinds de Russische invasie van Oekraïne zijn begonnen. In oktober kwam de EU met een plan voor de landen. Ze zouden toegang krijgen tot de Europese markt in ruil voor hervormingen. De EU presenteert het als opstapje naar toetreding tot de EU.

De landen moeten hun economie en politiek hervormen voordat ze kunnen toetreden, verder moeten de corruptie en criminaliteit worden aangepakt.

Aan het plan is ook 6 miljard euro aan investeringen gekoppeld, 4 miljard aan leningen en 2 miljard aan subsidies. Balkanlanden krijgen delen van dat bedrag als ze hervormingen doorvoeren.

Waar de meeste Balkanlanden graag lid willen worden, zijn veel EU-landen afhoudend. Er is kritiek op de aanpak van criminaliteit en corruptie, de landen boeken te weinig voortgang met sociale en economische hervormingen en in het geval van bijvoorbeeld Servië is er angst voor pro-Russische en pro-Chinese sentimenten binnen de regering en de bevolking. Een grotere EU wordt niet per se gezien als een betere EU.

De EU hield onlangs een peiling in een aantal EU-landen, waarin de vraag werd gesteld: mogen de volgende landen toetreden tot de Europese Unie?

In november kwam de Europese commissie met een voortgangsrapport over de toetreding van verschillende landen.

Wat de commissie betreft kunnen de onderhandelingen met Bosnië over de toetreding tot de EU beginnen, maar dan moet het land eerst nog op veel punten verbetering laten zien. Vooral op het gebied van de rechtspraak en over de situatie in het overwegend Servische deel van Bosnië zijn er zorgen.

Andere landen op de Balkan zijn volgens de commissie op de goede weg, maar voldoen nog (lang) niet aan alle eisen. Zij blijven kandidaat-lid.