Hoe Oekraïners toch nog familie in bezette gebieden kunnen bezoeken
"Het was een verschrikkelijke reis. We moesten over een heel slechte weg de grens over en ik had een heel lastige ondervraging." Inna (volledige naam bij de redactie bekend) is net terug in Kyiv na een bezoek aan haar moeder in Marioepol. Zij vluchtte eerder uit de totaal verwoeste stad, die wordt bezet door Rusland.
Oorlog of niet, er bestaat nog altijd grensverkeer tussen Rusland en Oekraïne. Het gaat om één grensovergang, bij het plaatsje Kolotilovka, in het noordoosten van Oekraïne nabij Charkiv. Officieel is de grens overal gesloten, maar Oekraïne accepteert de doorgang van eigen staatsburgers op deze locatie. Het gaat om eenrichtingsverkeer, van Rusland naar Oekraïne.
Zeker 18.000 mensen hebben gebruik gemaakt van deze grensovergang sinds het begin van de Russische invasie van de Oekraïne, zei de grenswacht eerder tegen een Oekraïens weekblad . Bewoners van de bezette regio's zonder geldige papieren zijn kansloos. Ook voor dienstplichtige mannen is deze grensovergang geen optie.
Kolotilovka is een grey zone, een stuk niemandsland, van zo'n 2 kilometer diep. In de omgeving wordt relatief weinig gevochten. Ook vindt hier de uitwisseling plaats van krijgsgevangenen en lichamen van omgekomen militairen. De grenspost wordt beheerd door de geheime dienst FSB en het bataljon van de Tsjetsjeense zetbaas Kadyrov.
Te voet over slechte weg
De grey zone van Kolotilovka is alleen te voet te betreden. De weg is opgebroken, zodat militaire voertuigen geen misbruik kunnen maken van de overgang. In groepjes van tien lopen de Oekraïners over een alternatieve route, door een kaal, steppeachtig landschap, schetst Inna.
"Je moet twee kilometer lopen over een slechte weg, die bestaat uit stenen en gruis", vertelt de Oekraïense vrouw. "Ik zag overal kapotte koffers en spullen die worden achtergelaten om de tassen minder zwaar te maken. Ik moest met twee handen de koffer trekken, zo zwaar was het."
Bij de Russische grenswacht wacht een urenlange ondervraging, terwijl haar telefoon werd gecontroleerd. "Ze vroegen waarom ik deze reis ondernam, wat ik heb gedaan en of ik militairen in de familie heb." Ook probeerden de grenswachten haar uit de tent te lokken. "Ze vroegen of ik van Rusland houd en waarom ik de 'speciale militaire operatie' niet steun."
Uiteindelijk duurde de ondervraging van Inna zo'n 4 uur, vertelt ze. "Ik was te zelfverzekerd, denk ik. Ik merkte dat ze mijn toon niet leuk vonden." Toch mocht zij door, net als de rest van haar groep. Dat lukt niet iedereen. Uit onderzoek van Novaja Gazeta blijkt dat er meerdere Oekraïners bij de grenspost werden opgepakt en gemarteld, of vermist raakten.
Volgens het Russische medium The Insider wachten Oekraïners soms meerdere dagen voor ze worden doorgelaten. Met de vrieskou en het ontbreken van voorzieningen dreigt er een humanitaire crisis in de grey zone, aldus het medium.
Naar Rusland
Van Oekraïne naar Rusland kan alleen via een ander land. Tot vorige maand kon dat over land via de Europese Unie, een lange, maar veilige route via de Baltische staten. Daar staken Oekraïners de grens met Rusland over, om vervolgens naar bezet gebied in Oekraïne te reizen. Dagelijks ondernamen ruim honderd mensen deze duizenden kilometers lange reis.
Maar deze optie is door Rusland de nek omgedraaid. Vorige maand besloot Moskou Oekraïense staatsburgers nog maar via één Baltische grensovergang toe te laten, in Letland. Deze kleine overgang zou de druk niet aan kunnen, waarop Letland besloot de post te sluiten. Sindsdien is de landgrens tussen Rusland en de Europese Unie voor alle Oekraïners gesloten.
De enige resterende optie leidt via de lucht. Rusland accepteert alleen op luchthaven Moskou-Sjeremetjevo de aankomst van Oekraïners. Vanuit de EU gaan geen vluchten naar Moskou, dus iemand moet eerst naar bijvoorbeeld Turkije of Dubai vliegen. Een dure onderneming.
Erg verdrietig
Verschillende ondernemers zijn in deze specifieke reisbranche gestapt. Op Telegram adverteren meerdere accounts met comfortabele reizen: "Vanuit iedere Poolse, Duitse of Nederlandse stad naar de Krim, Marioepol of Donetsk".
Een aanbieder vertelt aan de NOS hoe zij Oekraïners naar door Rusland bezet gebied begeleidt. "We verzamelen in Warschau. Daar pakken we de bus naar Belarus en vanaf Minsk vliegen we naar Moskou. Daar wacht een bus naar de Krim." Voor de gehele reis vraagt ze 430 dollar. "Helaas kan het niet minder omslachtig."
Inna weet niet of ze ooit nog de omslachtige en dure reis naar Marioepol zal ondernemen. Ook vanwege het gevaar. "Dat maakt me erg verdrietig. Misschien zie ik mijn moeder nooit meer."
