Oost- en Centraal-Europese boeren in nood door overvloed aan Oekraïense tarwe
Aïda Brands
redacteur Brussel
Boeren uit Centraal- en Oost-Europa zijn laaiend omdat hun landen overspoeld worden door tarwe uit Oekraïne, waardoor de prijs flink is gedaald. Sinds vorig jaar hoeft er voor veel producten uit Oekraïne niet langer een douaneheffing te worden betaald.
Met deze maatregel wilde de Europese Unie de noodlijdende economie van Oekraïne een boost geven. De Oekraïense boeren konden hun graan eerst niet kwijt, omdat Rusland de gebruikelijke exportroute via de Zwarte Zee tijdelijk blokkeerde. Maar nu de oorlog aanhoudt, staat de solidariteit onder druk.
Polen, Hongarije, Bulgarije en Slowakije besloten hun grenzen te sluiten voor tarwe uit Oekraïne en overtraden daarmee EU-regels. Ook Roemenië hoort bij de landen die last hebben van de overvloed aan tarwe. Volgens het Roemeense ministerie van Landbouw heeft het de vijf betrokken landen al 400 miljoen euro gekost.
De Poolse graanboer Michal Koszarek maakt zich grote zorgen, want zijn silo's zitten vol en hij komt niet van zijn tarwe af:
Hoewel de landen met het sluiten van de grenzen ingingen tegen de Europese regels, liet voorzitter Von der Leyen van de Europese Commissie weten begrip te hebben. Ze wil dat er boven op de eerder aangekondigde 56,3 miljoen euro nog eens 100 miljoen euro wordt vrijgemaakt voor de noodlijdende boeren. Wel moeten de landen dan per direct de grenzen weer openen.
Polen deed dat vervolgens voor graantransporten uit Oekraïne, maar stelt wel extra eisen aan transportbedrijven om te voorkomen dat het graan in Polen blijft. De regering wil zo de overvloed aan Oekraïens graan indammen.
In het jaar voor de oorlog importeerde de Europese Unie ongeveer 350.000 ton tarwe uit Oekraïne. Sinds deze zomer is er al zo'n 4 miljoen ton tarwe de EU binnengekomen. Voor aan Oekraïne grenzende landen gaat het relatief om veel grotere verschillen. Zo heeft Polen afgelopen seizoen ruim 170 keer zoveel tarwe uit Oekraïne geïmporteerd als voor de oorlog.
De grote toestroom van tarwe heeft er ook toe geleid dat de prijs weer flink is gedaald. Vorig jaar zomer lag de marktprijs op zo'n 440 euro per ton, nu bedraagt die 250 euro per ton. Nog altijd 50 euro per ton meer dan voor de oorlog.
Schade en frustratie
Toch is het nu veel minder interessant om het graan via Europa te vervoeren. De transportkosten zijn mede door de brandstofprijzen erg hoog. En dus is het voor lokale graanhandelaren aantrekkelijker om de tarwe al in de vijf grenslanden te verkopen. De goedkope Oekraïense tarwe werd gezien als een winstgevende belegging, maar door de overvloed in die landen is het voor de lokale boeren veel lastiger om hun eigen tarwe te verkopen.
ING-econoom Warren Patterson denkt niet dat het probleem van heel lange duur zal zijn. "De wereldvoedselmarkt is nog altijd krap. Het afgelopen seizoen was een uitzonderlijk goed tarwejaar." Hij verwacht dat het komende oogstjaar minder goed zal zijn. Zo heeft Oekraïne dit jaar door de oorlog een derde minder kunnen zaaien dan het vorige seizoen.
Dit probleem kan in de tussentijd in zijn ogen niet makkelijk worden opgelost. Als de EU opnieuw handelstarieven zou opleggen aan bijvoorbeeld tarwe uit Oekraïne kan dit grote economische gevolgen hebben voor het land in oorlog. Maar niks doen kan leiden tot schade en frustratie bij de boeren in de EU-landen die grenzen aan Oekraïne. "Ik zie geen makkelijke oplossing zonder dat iemand daar schade van zal ondervinden", zegt Patterson.
Voor de Europese Commissie staat solidariteit met Oekraïne nog steeds voorop. Het geld dat Oekraïne verdient met de verkoop van graan is onmisbaar in de strijd tegen Rusland, zegt de Commissie. De onrust in Oost-Europa bedreigt die solidariteit. En met extra geld voor de boeren wil de Commissie die onrust wegnemen. Maar het einde van de protesten lijkt voorlopig niet in zicht.
