Klimaatdoel zon en wind op land haalbaar, maar stagnatie bij uitvoering dreigt
Het is nog altijd mogelijk om in 2030 voldoende wind- en zonne-energie op land op te wekken, maar de uitvoering van dit klimaatdoel moet wel snel plaatsvinden. Het Planbureau voor de Leefomgeving waarschuwt voor meerdere knelpunten, die de voortgang belemmeren.
Nederland is opgedeeld in 30 energieregio's (de RES'en). Daarbinnen wordt gekeken waar extra wind- en zonneparken kunnen komen. Het PBL heeft geanalyseerd hoe het ervoor staat met de plannen van deze energieregio's. De eerdere beloftes van de RES'en zijn toereikend, maar de termijn waarbinnen de plannen gerealiseerd moeten worden, wordt steeds korter. "Stagnatie dreigt", stelt het PBL.
Eigenlijk resteert nog maar twee jaar, zegt onderzoeker Jan Matthijssen van PBL, waarbinnen alle vergunningen verleend moeten zijn. Het kost vaak jaren voordat een zonne- of windpark gerealiseerd is, en daarom is een strakke tijdsplanning noodzakelijk. Om het nationale doel van 35 TWh voor 2030 gerealiseerd te hebben (zie kader), is het nodig dat in januari 2025 de benodigde vergunningen zijn verleend. Ook eindigt de huidige subsidie in 2025.
Stevige belemmeringen
Het landelijke bureau van de RES'en signaleert eveneens knelpunten in een eigen voortgangsrapport: "Er zijn stevige belemmeringen in de uitvoering, die ook steeds ingewikkelder worden." Bekend is de schaarste op het elektriciteitsnet, waar wind- en zonneparken op aangesloten moeten worden. Maar ook schaarste aan personeel om projecten uit te voeren, en discussies met omwonenden kunnen flinke struikelblokken zijn.
Het vraagt om meer afstemming en soms ook lastige keuzes van verschillende overheden, zegt dit bureau. In sommige regio's leidt dit tot spanningen, maar "de urgentie is té groot om nu te vertragen." De Europese en ook Nederlandse doelen om minder CO2 uit te stoten, zijn inmiddels verhoogd. Daarnaast neemt de vraag naar elektriciteit snel toe, voor bijvoorbeeld elektrische auto's, koken of duurzaam verwarmen.
Het Planbureau keek ook naar de coalitieakkoorden die in alle gemeenten zijn gesloten, na de laatste gemeenteraadsverkiezingen. Wat opvalt is dat in maar een kleine minderheid van de coalitieafspraken de doelen van de RES worden omarmd. Ook worden burgers lang niet overal goed betrokken bij de plannen, laat staan dat ze er financieel beter van worden.
Het laten meedelen van burgers in de opbrengst van duurzame energie (zoals in het Klimaatakkoord staat), komt maar in 18 procent van die coalitieakkoorden ter sprake. "Alle regio's streven wel naar 50 procent lokaal eigendom of meer," zegt Kristel Lammers van het landelijke bureau van de RES, "maar nog lang niet overal wordt dat streven concreet uitgewerkt in beleid. Dit is een belangrijke opgave voor de komende tijd."
Al eerder werd duidelijk dat veel gemeenten en provincies meer heil zien in grootschalige opwek met zonne-energie, dan met windmolens. Maar om problemen met het elektriciteitsnet tegen te gaan, zou het goed zijn als de hoeveelheid energie van zon en wind beter in balans komen, stellen beide organisaties.
Ook benadrukken ze dat de uitrol van 'wind op zee' er niet toe leidt dat er minder wind- en zonne-energie op land nodig zal zijn.
