Bosbranden verwoesten nu al fors meer Europese natuur dan in heel 2021

• Sven Schaap

  redacteur Online

In de Europese Unie is dit jaar al meer natuur in vlammen opgegaan dan in heel 2021. Een gebied van bijna 6000 vierkante kilometer is in de as gelegd, meer dan drie keer de oppervlakte van de provincie Utrecht. Dat valt op te maken uit cijfers van het Europese bosbrandinformatiesysteem EFFIS. Vorig jaar werd ruim 4700 vierkante kilometer natuur verwoest.

Heel Europa zucht deze zomer onder de hitte en de droogte en met name in Zuid-Europa brak afgelopen weken de ene na de andere bosbrand uit. Een combinatie van wind, kurkdroge vegetatie en hoge temperaturen maakt het op veel plaatsen bovendien lastig om het vuur te blussen.

In Griekenland, op Lesbos, proberen brandweerlieden al twee dagen een grote bosbrand onder controle te krijgen en ook op de Peloponnesos woeden branden en moesten mensen geëvacueerd worden. Op het Spaanse vasteland is de situatie weer wat verbeterd, maar een nieuwe natuurbrand op Tenerife wekt wel zorgen, net als een nieuwe brand in Noord-Italië, bij Gorizia. Bij Bordeaux in Frankrijk zijn de grote bosbranden na twee weken weer onder controle.

Ook veel meer brand dan eerdere jaren

"Wat je ziet is dat dit jaar er echt bovenuit springt", zegt klimaatwetenschapper Sander Veraverbeke van de Vrije Universiteit in Amsterdam over de EFFIS-cijfers over bosbranden. "Ook als je naar alle data vanaf 2005 kijkt, is dit jaar echt een uitschieter."

Er is dit jaar door branden fors meer gebied verloren gegaan dan gemiddeld:

Het verband met klimaatverandering is volgens Veraverbeke overduidelijk. "Klimaatverandering zien we overal ter wereld en we zien ook dat het risico op branden daardoor hoger wordt. Het Middellandse Zeegebied is duidelijk een hotspot. Je ziet dat het daar nog sneller gaat. De frequentie van extreem weer neemt duidelijk toe en dat is bijna een-op-een te linken aan natuurbranden."

Hoewel de mens primair de veroorzaker is van de branden, zeker ook in het toeristische Zuid-Europa - "bliksem veroorzaakt maar 1 of 2 procent van de branden" - ziet de onderzoeker juist voor de mens ook kansen om een positieve invloed uit te oefenen. "Als je op de juiste manier met vuur omgaat, door preventie en landschapsindeling, zou je zelfs in een opwarmend klimaat effectief kunnen optreden."

Het risico op nieuwe bosbranden is nog altijd extreem hoog in Zuid-Europa:

Hij denkt bijvoorbeeld aan het opdelen van landschappen in compartimenten. "Bijvoorbeeld met een brede weg of een brandgang om een scheiding tussen gebieden te krijgen. Als een brand zich dan verspreidt, is er een scheiding waar die brand dan ook op stuit. En de brandweer kan daar ook makkelijker toegang krijgen om te blussen."

Verder kan het volgens Veraverbeke zinvol zijn om andere types vegetatie te planten in gebieden die gevoelig zijn voor branden. "Meer loofbos, dat bevat een stuk meer water. Vaak als een brand in een dennenbos zich makkelijk verspreidt en vervolgens op een loofbos stuit, dan gaat het soms op een natuurlijke manier uit. Je kunt vegetatie heel bewust gaan beheren om branden te stoppen."

Wereldwijd ziet Veraverbeke behalve de negatieve dan ook de positieve invloed van de mens. "Globaal gezien heb je wel de bevinding dat op de savannes in Afrika - waar de gevolgen van klimaatverandering natuurlijk ook volop worden gevoeld - de waargenomen brandactiviteit wel is afgenomen. Dat heeft er ook mee te maken dat een groot gebied daar is omgezet naar landbouwland, dat nu door de mens beter wordt beschermd."

Coördinatie nodig in Nederland

Hoewel Nederland doorgaans vochtiger en kouder is dan Zuid-Europa, wijst de wetenschapper erop dat de bos- en natuurbrandproblematiek net zo goed Nederland kan treffen. "Als het één of twee dagen 30 graden of warmer is, en het is droog, dan is dat genoeg om de strooisellaag op de bodem uit te drogen en die is erg gevoelig voor ontbranding."

Veraverbeke noemt het van belang dat er in Nederland een gecoördineerde aanpak voor natuurbranden komt. "Er zijn nu veel organisaties en overheidsinstituten die wel in de gaten hebben dat ze maatregelen moeten nemen, en dat doen ze ook, maar het is nu nog een lappendeken waarbij iedereen doet wat goed lijkt. De coördinatie ontbreekt nog en die is wel nodig."