Odessa heeft er helemaal genoeg van: 'Al die Russische namen moeten weg'

• Arjen van der Horst

  Verslaggever

"Dit moet absoluut verdwijnen", zegt Petro Oboechov resoluut. Het gemeenteraadslid van Odessa wijst naar een torenhoog monument dat pal tegenover het operagebouw staat in het hart van de beroemde havenstad. Een lange lijst van namen prijkt op het monument, compleet met hamer en sikkel en een afbeelding van Lenin.

"Hiermee herdenken ze de helden van de socialistische arbeid", zegt Oboechov. "Het stamt nog uit de Sovjettijd. Ik snap werkelijk niet waarom het er nog steeds is, want dit heeft niets met Odessa te maken. Het is alsof je in Duitsland nog overal swastika's ziet afgebeeld."

Na de val van het communisme verdwenen de meeste Sovjetsymbolen uit het straatbeeld. Nu is wat Oboechov betreft de volgende fase aangebroken: álles wat met Rusland te maken heeft, moet weg of worden aangepast.

Zo zijn honderd straten vernoemd naar beroemde Russen en meer dan twintig straten hebben de namen van Russische steden. "We hebben Koerskstraat, de Nieuw Moskoustraat, de Wolgastraat", somt Oboechov op. "Al die namen hebben helemaal geen connectie met Odessa. Maar als je hier arriveert, zou je denken dat je in Rusland bent."

Odessa, een overwegend Russisch sprekende stad, heeft een lange geschiedenis met Rusland. Onder tsarina Catherina de Grote breidde het Russische rijk stevig uit. Het gebied dat nu een groot deel van de Oekraïense Zwarte Zeekust uitmaakt, werd in de 18e eeuw ingelijfd. Catherina de Grote noemde de regio Novorossija: Nieuw Rusland. En Odessa, gesticht in 1794, werd de parel van deze koloniale uitbreiding.

Ook president Poetin gebruikt in toespraken graag de term Novorossija. Hij rechtvaardigt daarmee de oorlog in Oekraïne. Vlak voor het begin van de invasie hield Poetin een beruchte tv-toespraak vol historische verdraaiingen. Zijn speech kwam erop neer dat Oekraïne eigenlijk geen echte natie is en historisch gezien tot Rusland behoort.

"Het gebied aan de Zwarte Zee kreeg de naam Nieuw Rusland", zei hij in de toespraak. "Het werd door Rusland ingelijfd na de oorlogen met het Ottomaanse Rijk."

Poetin hekelde derussificatie-campagnes in steden als Odessa. "Ze proberen historische symbolen uit te wissen, samen met de namen van politieke en militaire leiders uit het Russische tsarenrijk. Zonder deze figuren zou Oekraïne niet eens steden hebben."

Heimwee

In Odessa ruziën ze al langer over de Russische namen en Sovjetsymbolen. De jongeren wilden ervan af, de ouderen niet. In feite was het een generatieconflict, zegt ook Oboechov. "De afgelopen 30 jaar was dit een stad die erg pro-Russisch was en erg pro-Sovjet. Vooral de oudere generatie wilde het liefst terugkeren naar de goede oude tijd van de Sovjetunie en ouderen keken alleen maar naar Russische tv-kanalen. Maar toen de eerste raketten zich in gebouwen in Odessa boorden, zag je dat heel veel inwoners van mening veranderden."

Een van hen is Gennady Troechano, de burgemeester van Odessa. Hij stond altijd bekend als pro-Russisch, maar nu niet meer. "Met de oorlog toont Rusland zijn ware gezicht. Zij zien ons niet als een echte natie of volk. Wij beschouwen het optreden van Rusland op het grondgebied van Oekraïne als pure agressie en als een bezetting."

Ook hij steunt de campagne om Russische namen te verwijderen uit het stadsbeeld, maar hij waarschuwt wel voor een al te overhaaste actie. "We moeten onze fatsoensnormen en redelijkheid tonen. Ik wil niet dat we toegeven aan de emoties van de dag."

Volgens gemeenteraadslid Petro Oboechov, die de derussificatie-campagne leidt, hoeven niet alle Russische namen en symbolen te verdwijnen. Namen die een duidelijke connectie hebben met Odessa kunnen gewoon blijven, zoals het standbeeld van Aleksandr Poesjkin en Poesjkinstraat. De beroemde Russische dichter verbleef bijna een jaar in Odessa en schreef er zijn beroemdste werk. Ook het grote standbeeld van Catherina de Grote kan wat hem betreft staan. "Zij heeft immers Odessa gesticht."

Maar alle andere namen en symbolen moeten verdwijnen. "Na de aanvallen, de ontelbare doden, na de slachtingen in Boetsja, Irpin, Marioepol, Charkov en Soemy, kunnen die onmogelijk blijven."