Fransen gaan steeds minder naar de stembus, vooral jongeren blijven thuis
Aanstaande zondag zijn in Frankrijk presidentsverkiezingen, maar steeds meer Fransen gaan niet meer stemmen. De afgelopen twintig jaar is de opkomst flink gedaald. En dat maakt de uitkomst ongewis. Als bijvoorbeeld een groot deel van het electoraat van president Macron thuisblijft, profiteren zijn tegenstanders daarvan.
Van de twaalf presidentskandidaten gaat Emmanuel Macron nu op kop in de peilingen. De rechts-radicale Marine Le Pen staat op de tweede plaats.
De niet-stemmers vormen in Frankrijk een grote groep. "Bij de parlementsverkiezingen was de opkomst lange tijd zo'n 80 procent. Vanaf de jaren 2000 werd dat 60 procent en de laatste keer, in 2017, bracht nog maar iets meer dan 40 procent z'n stem uit", zegt politicologe Céline Braconnier.
"De laatste jaren zijn er nog verschillende verkiezingen gehouden in Frankrijk: regionaal, Europees en voor gemeenteraden. En bij alle drie de verkiezingen lag de opkomst op of onder de 50 procent. Er stemden dus meer Fransen niet dan wel."
De presidentsverkiezingen zijn traditioneel de verkiezingen waar de meeste mensen het stemhokje in gaan. Maar ook daar daalt de opkomst, hoewel licht. In 2007 stemde 84 procent bij de tweede en beslissende ronde, in 2017 was dat 75 procent.
Vooral de jeugd laat het afweten. "De groep van 25 tot en met 29 jaar stemt het minst in Frankrijk en daarna volgen de jongeren van 18 tot en met 24 jaar", aldus Braconnier. Zo ging bij de laatste regionale verkiezingen maar 15 procent van de 18 tot 24-jarigen stemmen. Ook landelijk laten de jongeren het stemhokje links liggen.
Statistisch bureau Insee nam de presidents- en parlementsverkiezingen van 2017 onder de loep. "Van de jongeren van 18 tot 30 heeft maar 20 procent bij de eerste en tweede ronde van beide verkiezingen een stem uitgebracht", aldus Insee.
Braconnier: "Vanuit democratisch oogpunt is dat zorgwekkend. Jongeren hebben het idee dat stemmen niets oplevert, dat hun leven er niet beter door wordt. Het wantrouwen ten opzichte van politici is in Frankrijk groter dan in andere Europese landen."
Om die trend een halt toe te roepen rijdt zo'n zes weken lang een bus kriskras door Frankrijk, om jongeren aan te moedigen te gaan stemmen. "We leggen in totaal 6000 kilometer af en bezoeken meer dan twintig steden", vertelt Rachid Haddouche, die meereist met de bus. Hij werkt voor het Camp des Milles, een museum in Zuid-Frankrijk gewijd aan de Holocaust.
Dat besloot de bus op pad te sturen om onder jongeren informatie te verspreiden over de gevaren van extremisme en het belang van democratie. Haddouche hield onder meer halt in Orléans in het midden van Frankrijk, op de campus van de universiteit.
Eline en Laura studeren Engels en lopen weifelend langs de bus, waar panelen staan uitgestald en documentaires worden getoond op schermen. "Ik heb niet het gevoel dat er een presidentskandidaat is die het voor ons opneemt", zegt Laura. "Veel van mijn vrienden zeggen dat stemmen geen zin heeft", vult Elina aan. "Politici luisteren toch niet naar ons. Het voelt alsof de politiek ons helemaal negeert."
Toch is het niet zo dat Franse jongeren zich helemaal afkeren van de politiek. Dat blijkt uit een studie die vorige maand verscheen van onder anderen politicologe Anne Muxel. "Het stemhokje heeft concurrentie gekregen van andere vormen van maatschappelijke betrokkenheid", schrijft ze. Soms zorgt een online petitie ervoor dat politici snel in beweging komen en soms leidt een uitgekiende tweet tot landelijke aandacht. "Jongeren denken ook dat je meer bereikt door de straat op te gaan en te demonstreren, dan met stemmen en verkiezingen."
Dat beaamt student biologie Mouhammad Benussi Thioune, die in Orléans de studentenvakbond Unef leidt. "Kijk naar alle klimaatacties van de laatste jaren. Kijk naar de demonstraties tegen discriminatie. Het zijn elke keer de jongeren die het voortouw nemen", zegt hij bij de bus van Camp des Milles. "Dat zijn onderwerpen die wij belangrijk vinden. Maar we horen de presidentskandidaten er nauwelijks over. Misschien komt dat wel omdat politici helemaal niet representatief zijn voor de bevolking. Zie jij wel eens jongeren of niet-witte Fransen in de politiek? Ze zijn er bijna niet."
