Opnieuw geen publiek bij Dodenherdenking: 'Ik loop toch even langs de kransen'

• Annemieke van Put

  redacteur Online

Wederom geen drukbezochte herdenkingen bij monumenten en ook geen volle Dam of Waalsdorpervlakte. Net als vorig jaar zijn fysieke bijeenkomsten tijdens Dodenherdenking niet mogelijk. Vanwege corona zal het jaarlijkse stiltemoment om 20.00 uur vooral virtueel plaatsvinden. Maar er zijn ook nieuwe initiatieven om te herdenken.

Zo heeft de gemeente Amsterdam dit jaar een wandeltocht uitgezet langs 200 monumenten. Tijdens de tocht kunnen wandelaars luisteren naar een speciale podcast met verhalen uit de buurt. In Leeuwarden wordt om 19.58 uur het Taptoesignaal geblazen, dat live wordt uitgezonden bij Omrop Fryslân. Mensen kunnen thuis meeblazen.

In Utrecht hebben tientallen bekende en onbekende Utrechters, onder wie burgemeester Sharon Dijksma en cabaretier Claudia de Breij, een video opgenomen waarin zij vertellen wat vrijheid voor hen betekent. Direct na de dodenherdenking wordt een compilatie van een half uur uitgezonden via de website en de socialemediakanalen van het Utrechts Comité 4 Mei-Herdenking. Ook RTV Utrecht zendt de compilatie uit.

Bij meer dan 4000 oorlogsmonumenten in het land kunnen mensen, net als vorig jaar, een digitale bloem leggen. Maar voor Peter Ruys (77) uit Utrecht is dat niet voldoende. Ieder jaar gaat hij naar meerdere bijeenkomsten om zijn eer te betonen aan familieleden die hij in de oorlog is verloren.

"Het is heel verdrietig dat dat nu niet kan. Je zit nu eigenlijk als een soort wezenloze pop voor de televisie en je kijkt wat er gebeurt op de Dam", zegt Ruys. "Je zit er maar een beetje stom bij, heel passief. Je bent niet met de gemeenschap bezig."

Ruys mist, net als vorig jaar, de verbinding met andere mensen. Ook heeft hij voor de tv moeite met de twee minuten stilte. "Mijn gedachten worden afgeleid, want sinds een paar jaar denk je tijdens het kijken: als dat maar goed gaat op de Dam. Ik heb nu veel minder rust voor mijn aandacht voor al die neven en nichten en oom die zijn omgekomen."

Daarom gaat Ruys vanavond na de officiële herdenking toch nog even naar het Domplein in Utrecht. "We lopen dan nog even langs de kransen met het idee: potverdorie, wij kunnen hier staan. We houden dan nog even twee minuten stilte. Ik moet mijn eerbetoon blijven tonen aan hen die het leven hebben gelaten."

Ook Marie-José Martens (72) uit Amsterdam brengt vandaag 'gewoon' een bezoek aan een monument bij haar in de buurt. "Ik ga een bloemetje leggen bij het monument De Gevallen Hoornblazer, in het Weteringplantsoen", zegt ze. "Maar daarna weer naar huis, om de herdenking op tv te kijken."

Voor Martens is de fysieke herdenking altijd een belangrijk moment. Tot een jaar geleden ging ze ieder jaar naar het Weteringplantsoen, de plek waar op 12 maart 1945 dertig mannen werden geëxecuteerd uit wraak voor de dood van een SS'er. Die kwam om bij een overval op een pad van de illegale Verzetsgroep 2000, onder leiding van Jacoba van Tongeren.

"Ik heb zelf de oorlog niet meegemaakt, maar het verhaal over verzetsvrouw Jacoba van Tongeren heeft ontzettend veel indruk op me gemaakt", zegt Martens. "Ik moet om 20.00 uur altijd aan haar denken. Op de plek waar het allemaal gebeurde wordt het dan ook ineens heel reëel. Ik zie het dan helemaal voor me, alsof het 76 jaar geleden is."

Malou Petter vertelt de bijzondere verhalen van twee verzetsvrouwen die ieder een eigen verzetsgroep oprichtten:

Voor corona was de herdenking bij het monument een ontmoetingsplek voor mensen uit de buurt. Er werden voordrachten gehouden, kinderen lazen gedichten voor. Dit jaar is het pleintje rond het monument leeg. Hoewel ze hoopt dat er volgend jaar weer een fysieke herdenking is, zijn Martens' gedachten dit jaar evengoed bij Jacoba van Tongeren en alle andere Nederlanders die in de oorlogsjaren het leven hebben gelaten.

"Het is iets wat je hoort te doen, wat je voelt dat je moet doen", zegt Martens. "Het is een moment van stilstaan, ook bij alle ellende in de wereld en dat we blij mogen zijn dat we vrijheid hebben. Dat we dankbaar mogen zijn dat we in Nederland wonen."