'Therapeutisch' debat moet streep zetten onder wantrouwen
Verontschuldigingen, goede voornemens en reflectie waren er te over in het debat over de ministerraadnotulen. Demissionair premier Rutte zei "niet trots" te zijn op zijn woorden over kritische Kamerleden tijdens de kinderopvangtoeslagenaffaire. Diep in de nacht werd een motie van GroenLinks en PvdA over een nieuwe bestuurscultuur aangenomen. Deze lijkt een streep te zetten onder het wantrouwen dat er de afgelopen tijd in Den Haag heerste.
Eerder op de avond noemde Rutte het "ongepast" dat hij beaamde dat Kamerleden van de coalitie constructiever moeten zijn dan de oppositie. Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken beloofde vervolgens de informatievoorziening aan de Tweede Kamer te verbeteren. Minister Koolmees van Sociale Zaken wilde Kamerleden niet tegenwerken, benadrukte hij. "Ik wilde alleen stoom afblazen. Dat ziet er niet mooi uit." In de notulen stond dat hij zich "zeer ontstemd" had getoond tegenover de kritische Kamerleden Omtzigt (CDA) en Lodders (VVD) .
CDA-minister Hoekstra zei dat hij Omtzigt helemaal de mond niet had willen snoeren met zijn poging tot het "sensibiliseren" van zijn partijgenoot. Hoekstra wilde Omtzigt, de meest kritische vragensteller in de kinderopvangtoeslagenaffaire, alleen maar attenderen op de uitvoeringsproblemen bij de Belastingdienst, zei hij. "We hebben niet gezegd: Pieter, nou eens rustig aan." En minister Kaag had alleen maar goede bedoelingen met haar opmerking in de notulen over "kaders" voor kritische Kamerleden. "Het ging om fatsoenlijk met elkaar omgaan, met waarden en normen", zei ze.
Premier Rutte en de betrokken bewindspersonen gaven tijdens het ruim vijftien uur durende Kamerdebat uitleg over hun uitspraken in de geheime ministerraadnotulen uit 2019 over de toeslagenaffaire. Die werden maandag bij hoge uitzondering openbaar gemaakt na berichtgeving van RTL Nieuws.
De oppositiepartijen PVV, SP en Denk spraken tijdens het debat schande van de notulen. Volgens hen was hiermee het bewijs geleverd dat het kabinet-Rutte bewust informatie had achtergehouden - iets dat in december bovendien al bleek uit onderzoek van de commissie-Van Dam. Dit wordt in politiek Den Haag gezien als doodzonde.
De Tweede Kamer kwam dan ook van vakantie terug om over deze notulen te debatteren. Een in potlood getekend debat over de voortgang van de formatie werd van de agenda gehaald. Informateur Tjeenk Willink moest nog wachten met de presentatie van zijn eindverslag
Kijk hier de belangrijkste momenten van het debat terug:
Rutte vindt niet dat hij de Kamer om politieke motieven in 2019 verkeerd heeft geïnformeerd, zo bleek tijdens het debat. "Het is niet zo dat we met zestien ministers hebben gedacht: 'hoe gaan we de Kamer omzeilen?' Dat is niet gebeurd", stelde de premier.
Hij erkende wel dat er tijdens de hele toeslagenaffaire veel fouten zijn gemaakt. Dat trekt Rutte zich persoonlijk aan. "Het heeft me aangegrepen. Niemand zit in de politiek om dit mensen aan te doen." Het kabinet is niet voor niets afgetreden, benadrukt ook Hoekstra. "We hebben meerdere keren ons excuus aangeboden. Dit is de grootste smet op ons blazoen."
Veel ouders moeten nog langer wachten op geld
Staatssecretaris Van Huffelen van Financiën erkende dat de toeslagenaffaire nog altijd niet opgelost is. Minder dan de helft van de aangemelde groep ouders krijgt voor 1 mei een compensatie van 30.000 euro. Het toeslagenschandaal blijkt nog altijd complexer dan gedacht.
Premier Rutte toonde zich bereid om de relatie tussen de Tweede Kamer en de ministerraad te veranderen. De huidige monistische bestuurscultuur, waarbij coalitiepartijen en het kabinet nauw samenwerken, heeft zijn beste tijd gehad.
GroenLinks en de PvdA lanceerden een uitgebreid plan voor een nieuwe bestuurscultuur en dat kreeg ook steun van een meerderheid van de Tweede Kamer. Dit betekent dat er meer geld moet komen voor de sociale advocatuur, dat er gestopt moet worden met discriminerende algoritmes en dat de informatiepositie van de Kamer in "ere" hersteld moet worden.
De motie van wantrouwen tegen het hele kabinet heeft geen meerderheid gehaald, zo bleek na de hoofdelijke stemming. Er was ook een motie van afkeuring tegen de werkwijze van het kabinet, maar daar stond ook geen meerderheid achter.
Informateur Tjeenk Willink komt mogelijk later vandaag met zijn eindverslag. Volgende week is er dan een debat in de Kamer, waarin waarschijnlijk duidelijk wordt welke partijen verder met elkaar willen praten over een te vormen coalitie.
Het hele debat teruglezen? Lees hier ons liveblog.
