Groot methaan-lek ontdekt vanuit de ruimte en aangepakt

• Francien Yntema en Heleen Ekker

  Redacteur Wetenschap en redacteur Binnenland

Nederlandse en Noord-Amerikaanse onderzoekers hebben voor het eerst vanuit de ruimte een groot lek ontdekt van het broeikasgas methaan. Het gaat om een lek bij een installatie van de olie- en gasindustrie in Turkmenistan in Centraal-Azië. Nadat informatie over het lek werd gemeld aan het verantwoordelijke bedrijf, blijkt uit satellietbeelden dat het nu gedicht is. Het onderzoek is gepubliceerd in het vakblad Geophysical Research Letters.

"We hebben dit lek min of meer bij toeval ontdekt", vertelt Ilse Aben van het Nederlands instituut voor ruimte-onderzoek SRON. Aben is hoogleraar fysica en chemie van de atmosfeer aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en betrokken bij het Europese milieusatellietinstrument Tropomi. De ruimtevaartorganisatie ESA lanceerde de satelliet in 2017 en Nederland leverde het Tropomi-instrument.

Bekijk hier hoe het werkt.

"Begin dit jaar namen collega's uit Amerika en Canada contact met ons op", zegt Aben. "Zij doen ook methaanmetingen met een satelliet, maar dan in een beperkt gebied, terwijl Tropomi de hele wereld bestrijkt. Hun satelliet kan weer verder inzoomen, en kan gebiedjes bekijken tot op 50 bij 50 vierkante meter. Tropomi bekijkt de hele wereld met pixels van 7 bij 7 kilometer." De Canadezen zochten in Turkmenistan naar een moddervulkaan: een soort modderpoel waar methaan uit opborrelt.

Gamechanger

"De methaanuitstoot van de moddervulkaan zagen ze niet, maar ze stuitten wel op drie methaanlekken vlak bij elkaar. De onderzoekers wilden weten of wij die lekken ook zagen met Tropomi, en dat was inderdaad het geval", zegt Aben.

Collega-onderzoeker Pieternel Levelt, hoofd satellietwaarnemingen van het KNMI en hoogleraar aan de TU Delft, is opgetogen over het nieuws. "Methaan is een heel krachtig broeikasgas. Dat we met Tropomi over de hele wereld dit soort lekkages kunnen opsporen, is erg belangrijk voor het klimaat. Het instrument heeft een enorme impact. In de wetenschappelijke wereld wordt het een gamechanger genoemd." Het KNMI is wetenschappelijk leider van Tropomi.

Aan afspraken houden

Nu gaat het nog om individuele lekkages. Maar straks zullen satellieten zoals Tropomi steeds belangrijker worden bij het realiseren van klimaatbeleid. Vanuit de ruimte kan dan worden gemeten of landen en bedrijven zich aan afspraken houden die bijvoorbeeld op internationale klimaatconferenties worden gemaakt.

Ook het nog meer voorkomende broeikasgas CO2 kan straks vanuit de ruimte gemonitord worden. "De Europese Unie werkt samen met de ESA aan nieuwe satellieten, die over een paar jaar CO2 gaan meten", vertelt Levelt.

"De opdracht aan de wetenschappers is om zo goed mogelijk broeikasgassen te meten en er zo nauwkeurig mogelijk over te rapporteren. Vervolgens kunnen politici kijken of hun klimaatbeleid ook echt effect heeft, omdat je vanuit de ruimte kunt meten of de uitstoot daadwerkelijk afneemt."

Levelt denkt dat de satellietbeelden de politiek ook sneller in beweging kunnen brengen. "Bij het gat in de ozonlaag hebben we ook gemerkt dat de satellietplaatjes het probleem echt inzichtelijk maakten."

Lek kost geld

Aben noemt dit eerste lek in Centraal-Azië bijzonder groot. "Uit de bron in Turkmenistan lekte jaarlijks ongeveer evenveel methaan als uit de grootste steenkolenmijnen." De hoeveelheid is vergelijkbaar met de klimaatimpact van een miljoen auto's per jaar.

Hoe kan een bedrijf zo'n groot lek over het hoofd zien? "In de olie- en gasindustrie staan veel installaties in the middle of nowhere, waar niemand zo'n lek opmerkt", zegt Aben. "In een dichtbevolkt gebied als Nederland had dit niet kunnen gebeuren, maar op veel andere plekken kan dat wel." De onderzoekers vermoeden dat het dichten van dit soort lekken voor bedrijven ook interessant is. "Zo'n lek kost ze eenvoudigweg ook veel geld."