Zo kon de VS met hulp uit Nederland meeluisteren met 'El Chapo'

• Wim Kopinga

  redacteur Online

Gisteren werd via de Volkskrant duidelijk dat de Amerikaanse inlichtingendiensten mede met hulp uit Nederland mee konden luisteren met de Mexicaanse drugsbaas 'El Chapo'. Hoogleraar digitale beveiliging Bart Jacobs vindt het niet gek dat ze voor hulp bij ons land aanklopten.

In februari 2010 had een undercover FBI-agent in een hotel in New York een afspraak met Christian Rodriguez, een Colombiaanse IT-expert. De FBI-agent deed zich voor als Russische gangster die veilig wilde kunnen bellen met zijn handlangers, zonder dat de overheid mee kon luisteren. Rodriguez had hier ervaring mee. Voor El Chapo had hij vlak daarvoor al een vergelijkbaar systeem gebouwd.

De ontmoeting was voor de FBI het begin om Rodriguez zover te krijgen met hen mee te werken in de jacht op de Mexicaanse drugsbaron. Dat lukt. Ruim een jaar later kijken de Amerikanen bijna live mee met de communicatie van de Mexicaanse drugsbaron. Uiteindelijk onderscheppen ze 200 telefoontjes van El Chapo.

De uren waarin de drugsbaas openlijk sprak over de diepste geheimen van zijn kartel zijn het schadelijkste bewijsmateriaal dat tot nu toe in de rechtszaak tegen hem naar voren is gebracht. De cruciale tap die in 2011 en 2012 op het telefoonverkeer van het Sinaloa-kartel van El Chapo staat, komt er mede door de Nederlandse politie.

BlackBerry's

De communicatie van het drugskartel verliep in die jaren via BlackBerry's. Die waren lange tijd populair onder criminelen, omdat ze dachten dat ze via eigen servers veilig konden communiceren. Een BlackBerry-server met de communicatie van het Sinaloa-kartel had Rodriguez in Canada geplaatst, maar dat land heeft strenge privacywetgeving. De Verenigde Staten zelf waren geen geschikte kandidaat want dat zou op kunnen vallen bij het kartel.

Bekijk hier de video: wie is El Chapo?

Daardoor kwamen de Amerikanen uiteindelijk bij ons land uit. Rodriguez vertelde aan de kartelleden dat dit een routinematige upgrade was, en overhandigde de encryptiesleutels van de communicatie aan de Amerikanen.

De server kwam in een datacentrum net buiten Haarlem te staan. Aan het specialistische Team High Tech Crime, een elite-eenheid van de Nederlandse politie, werd gevraagd om de versleutelde communicatie te tappen en door te spelen. De inhoud van de berichten konden de Nederlanders niet inzien, omdat de encryptiesleutels aan de andere kant van de Atlantische Oceaan bleven. Dat onthulde de Volkskrant gisteren en is door de Nederlandse politie aan de NOS bevestigd.

Tappen doe je in Nederland

Dat de VS die vraag bij ons land neerlegde is niet vreemd, zegt hoogleraar digitale beveiliging Bart Jacobs. "Want over Nederland wordt gezegd dat er vrij veel en makkelijk getapt wordt. Dat doen ze in de Verenigde Staten veel minder. Het aantal taps in ons land ligt in absolute aantallen hoger dan in de Verenigde Staten." Volgens Jacobs heeft dat met justitiecultuur te maken.

"In Amerika zetten ze bijvoorbeeld weer sneller een informant in. In het buitenland is er daarom het beeld dat je voor taps in Nederland moet zijn. Al ligt dat ook iets genuanceerder", zegt Jacobs. Je krijgt hier niet zomaar een tap. Je moet wel echt aan flink wat juridische eisen voldoen."

Door de taps die via ons land liepen kwamen de Amerikanen veel meer over de werkwijze van El Chapo te weten. Zo spreekt hij in de telefoongesprekken vrijuit met Cholo Ivan, zijn lijfwacht die het vuile werk voor hem uitvoert. Hij blijkt losse handjes te hebben, ook richting de politie. Keegan Hamilton, een journalist van Vice, was gisteren bij de rechtszaak aanwezig en twitterde over de telefoongesprekken die hij hoorde:

In een andere telefoongesprekken geeft El Chapo opdrachten aan zijn secondanten, onderhandelt hij met de FARC over de prijs van een kilo cocaïne en praat hij met een politiebaas die omgekocht is. "Je kunt altijd op mij rekenen", zegt de agent. El Chapo noemt hem 'een vriend'. "Ik kom naar je toe om je persoonlijk te ontmoeten", klinkt het.

De rechtszaak tegen Joaquín 'El Chapo' Guzmán is in november in de VS begonnen. Verwacht wordt dat het megaproces nog een tijd zal duren. Als hij schuldig bevonden aan aanklachten als drugshandel, tientallen moorden en ontvoeringen zal hij vermoedelijk de rest van zijn leven in de cel doorbrengen.