Eerste vaccins in Congo, 'ebola-paniek is ook dodelijk'
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) houdt morgen een spoedbijeenkomst over de ebola-uitbraak in Congo. Dan wordt beslist of er officieel sprake is van een noodsituatie en wordt de internationale aanpak eventueel opgeschaald.
Voor het eerst sinds de jongste uitbraak is de ziekte nu vastgesteld in dichtbevolkt gebied. Daardoor stijgt het risico op verdere verspreiding van het dodelijke virus. Toch benadrukte WHO-topman Ghebreyesus dat "we betere hulpmiddelen hebben dan ooit om ebola te bestrijden."
Proefvaccin
Het nieuwste wapen in de strijd tegen het virus is een experimenteel vaccin van farmaceut Merck. Dit kan wel voorkomen dat iemand ebola krijgt, maar iemand die ebola heeft niet genezen. De inenting zit nog in de proeffase, maar is tijdens de grote ebola-uitbraak in West-Afrika van 2014 succesvol getest. Inmiddels is de eerste lading vaccins aangekomen in de hoofdstad Kinshasa.
De volgende stap is zogeheten ringvaccinatie. Dan krijgen de mensen die in direct contact stonden met ebola-patiënten, of die vermoedelijk besmet zijn, een inenting. Ook de mensen in hun directe omgeving krijgen het vaccin.
"Op die manier kun je het virus indammen", zegt Hanneke Schuitemaker in het NOS Radio 1 Journaal. Zij is hoogleraar virologie bij het AMC en hoofd virale vaccinontwikkeling bij Janssen Pharmaceutica.
Ze vertelt dat de WHO al voorbereid was op het doemscenario dat ebola ook een Congolese stad zou treffen. Experts hadden vooraf in kaart gebracht waar dat het meest waarschijnlijk zou gebeuren. Bovendien zijn volgens haar lessen geleerd van de uitbraak in West-Afrika. "De nieuwe leiding van de WHO is wat kordater. De wereld is beter voorbereid op een nieuwe uitbraak."
De toenemende urbanisatie, dat mensen steeds meer in steden gaan wonen, leidt ertoe dat virussen zich snel kunnen verspreiden, zegt Schuitemaker. Volgens haar was het slechts een kwestie van tijd dat ebola in een stad zou opduiken. "Als zo'n virus eenmaal in een stad is, zal het zich makkelijk kunnen uitleven", waarschuwt ze.
Snel reageren is het allerbelangrijkste volgens Schuitemaker. "Het virus verspreidt zich zo snel, je loopt al gauw achter de feiten aan." Precies wat twee jaar geleden het geval was. Toen duurde het vier maanden voordat de eerste diagnose werd gesteld.
Deze epidemie is uiteindelijk onder controle gekregen zonder grootschalige inzet van een vaccin. Strikte hygiëne, de patiënten isoleren en zo goed mogelijk verzorgen waren volgens Schuitemaker de belangrijkste zetten.
Sinds het begin van de recente uitbraak zijn er volgens de WHO 23 mensen door ebola om het leven gekomen in Congo. In 44 gevallen is het virus vastgesteld of zijn er zeer sterke vermoedens dat iemand ebola heeft. Overigens is het virus in drie gevallen in een laboratorium bevestigd.
'Elkaar verdenken van ebola'
Maar dat laatste maakt de angst onder de lokale bevolking er niet minder onder. "Mensen worden bijvoorbeeld bang om naar het ziekenhuis te gaan", zegt tropenarts Marit de Wit. Zij coördineert vanuit Nederland het medische team van Artsen Zonder Grenzen in Congo en heeft daar jarenlang gewerkt.
Koorts en rillingen zijn de eerste symptomen van ebola - maar ook van malaria. "Dan kan de paniekfactor een rol spelen en gaat men elkaar verdenken van ebola." Ze vreest dat de normale gezondheidszorg, die in Congo al pover is, zal lijden onder de deze angst. Bijvoorbeeld bij bevallingen of medische hulp bij open wonden. "Niemand komt bij je in de buurt." Want ebola is overdraagbaar via lichaamsvloeistof.
Indirect overlijden dus ook veel mensen door 'gewone' aandoeningen. "Die hele ontwrichting is iets waar ik me grote zorgen over maak", zegt Marit de Wit.
Ruim de helft van alle geregistreerde ebola-uitbraken vond plaats in Congo. Volgens hoogleraar Schuitema lijkt ook weer een volgende uitbraak onvermijdelijk. Het virus zit immers in vleermuizen en apen, die daar leven in een groot uitgestrekt gebied. "Het zal zich altijd schuil kunnen houden. En de hele bevolking vaccineren is simpelweg erg kostbaar."
