'Poolse omroep is propagandazender geworden'

• Jeroen Wollaars

  correspondent Duitsland

"De politiek van de Poolse regering is een voorbeeld voor Europa."

"Europa is jaloers op de schitterende economische resultaten van Polen."

"Polen is een eiland is van vrijheid en tolerantie."

Wie in Polen woont, ziet voortdurend dit soort nieuwsberichten. Want de Poolse publieke omroep is volledig in handen gekomen van de regeringspartij. Na de verkiezingen, ruim twee jaar geleden, heeft de partij de hoofdredacteur van de Poolse omroep TVP vervangen en veel kritische journalisten zijn - vaak gedwongen - vertrokken. Langzaam maar zeker is het nieuws één grote reclamespot voor de Poolse regering geworden.

"De regering gebruikt de omroep als propagandazender", zegt Jacek Zakwoski, een bekende Poolse politieke journalist. Hij heeft een talkshow op een kleine commerciële omroep en ergert zich aan de berichtgeving van TVP. "Het is hier nooit ideaal geweest, de omroep was nooit als de BBC. Maar nu is het zoals in Wit-Rusland. Ministers bellen op wat ze moeten doen, het is gewoon propaganda", zegt hij.

Sinds de regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid de absolute macht in Polen heeft, wordt de ene na de andere wet aangenomen. "De goede verandering", noemen ze het. Rechtbanken komen meer onder invloed van de politiek. En beweren dat het Poolse volk zich schuldig heeft gemaakt aan nazi-praktijken is sinds kort strafbaar.

Vanuit Brussel is er geregeld kritiek op de nieuwe Poolse maatregelen. Die kritiek gaat inmiddels zover dat een procedure is begonnen om Polen het stemrecht in de EU te ontnemen.

'Verrader!'

Een Poolse oppositiepartij heeft daar in het Europees Parlement vóór gestemd. In het Journaal van 16 november worden alle leden van die partij met naam en toenaam genoemd. Daarna toont het programma dat een politicus een fragment uit een bekende Poolse film twittert, dat over landverraad gaat:

Het hele fragment belandt vervolgens in het Journaal. Daarna gaat de nieuwslezer verder met het commentaar: "Recht en Rechtvaardigheid-leider Jaroslaw Kaczynski onthulde de ware natuur van de oppositie, toen in de Sejm (Tweede Kamer) zijn overleden broer werd aangevallen." Wat volgt is een citaat van Kaczynski: "Veeg niet jullie verraderssmoelen af met de nagedachtenis van mijn broer!"

Wat blijft hangen: 'oppositie' is gelijk aan 'verraad'. Het doet journalist Zakwoski aan de tijden van het communisme denken. "Maar toen dwongen de Russen ons er nog toe. Nu doen de Polen het zichzelf aan. De vorige regering krijgt overal de schuld van. En als de oppositie protesteert, dan is het zogenaamd omdat ze hun privileges zijn kwijtgeraakt."

Corruptiebeschuldigingen

Wanneer de oppositie een partijconferentie organiseert doet de zender TVP.Info verslag. Maar in plaats van de namen van de politici staat onder in beeld onder andere te lezen dat leden verdacht worden van corruptie.

De oppositie moet het altijd ontgelden op de zender. Zij zijn volgens de omroep verantwoordelijk voor de aanvallen van de EU. Ze zouden een staatsgreep gepland hebben. Brussel, Duitsland, oud-premier Tusk en oppositiepartij Burgerplatform willen Polen straffen. Met objectieve journalistiek heeft het allemaal weinig te maken.

Veel kritische journalisten hebben hun lidmaatschap van de Poolse Vereniging voor Journalisten opgezegd. Hun voorzitter ziet het probleem namelijk niet.

"Voor degene die niet van de goede verandering houden, is het een propagandazender", zegt voorzitter Krzysztof Skowrovski. Maar voor degene die voor de goede verandering zijn, en dat is de meerderheid in Polen op dit moment, vertelt de publieke omroep de waarheid."

Kijkcijfers

De kijkcijfers lopen ondertussen terug. Veel Polen herkennen het nieuws niet meer. "Er is niets interessants te zien, ze liegen en bedriegen", zegt een jongeman op straat in Siedlce, een provinciestad ten oosten van Warschau. "We krijgen onwaarheden te zien, het is onbetrouwbaar", vult een oude vrouw aan.

De regering wil inmiddels verder gaan en ook commerciële zenders aan banden leggen. Toen de omroep TVN liet zien dat er in het parlement gedemonstreerd werd, waren dat volgens de regering "illegale beelden". Er werd gesproken over een boete van 375.000 euro. Die kwam er niet, maar de toon is gezet.

Iets laten zien wat de regering niet goed uitkomt, kan je duur komen te staan in Polen.