Van het Gronings gas af, wie gaat dat betalen?

• Rob Koster

  Economieverslaggever

Nederlandse multinationals als Shell, werkgeversorganisatie VNO-NCW en tal van gelegenheidscoalities van grote bedrijven hebben de afgelopen jaren gepleit voor een klimaatminister en politieke duidelijkheid over het energiebeleid.

Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat heeft laten zien dat het bedrijfsleven duidelijkheid kan krijgen. Op onconventionele wijze liet de minister, per brief, 200 grootverbruikers van gas uit het Groningenveld weten dat uiterlijk 2022 de kraan dichtgaat. Bedrijven moeten of over op ander (hoogcalorisch) gas uit andere gasvelden of versneld helemaal van het gas af.

De minister lijkt vooralsnog niet van plan om de portemonnee te trekken om bedrijven te helpen bij de kosten die voor de omslag gemaakt moeten worden. Als dit een voorbode is van de stijl waarop de klimaatminister de onderhandelingen over een nieuw energieakkoord gaat voeren, dan kan het bedrijfsleven de borst natmaken.

Hand op de knip

De kosten die gemaakt moeten worden om van Gronings gas (laagcalorisch) naar geïmporteerd gas uit Noorwegen of Rusland (hoogcalorisch) te gaan, variëren per bedrijf maar lopen al snel in de miljoenen euro's. Nu de minister de bedrijven per brief voor het blok gezet heeft en iedereen wakker is, begint de strijd om het geld. Want, wie is verantwoordelijk voor de levering van het gas aan bedrijven en wie moet zorg dragen voor het alternatief?

Robert Kielstra van de Energiecentrale Middenmeer (ECW) was een van de eerste ondernemers die als vervolg op de brief een bezoek bracht aan het ministerie in Den Haag. "Gegeven de situatie denk ik dat het logisch is dat de minister ons vraagt om mee te helpen om het op te lossen, daar gaan we ons best voor doen. Het is alleen even de vraag wie het gaat betalen."

Kielstra runt de energiecentrale van tien grote tuinbouwbedrijven die gezamenlijk hele grote hoeveelheden Gronings gas gebruiken. Overschakelen betekent dat de warmtekrachtmotoren en gasketels van de kassen vervangen moeten worden. "Wat het precies kost, moeten we nog uitrekenen maar het gaat in ieder geval om miljoen euro's", vertelt Kielstra in een van de kassen die door zijn bedrijf van energie worden voorzien.

Microsoft

ECW Netwerk voorziet niet alleen de tien tuinbouwbedrijven van Agriport in Middenmeer van energie. Het bedrijf van Kielstra is ook backup voor het datacenter van Microsoft, mocht daar ooit de elektriciteit uit vallen.

Afgelopen maandag sprak Kielstra op het ministerie in Den Haag met de topambtenaar van minister Wiebes die de gesprekken met de bedrijven voert. "Het was kort en duidelijk: u moet van het Groningen-gas af. Het liefst verduurzamen -met bijvoorbeeld geothermie- en anders over op hoogcalorisch gas en de rest zoek je eigenlijk zelf verder maar uit. Het ministerie, de verkoper van gas zoals ik ze zie, ziet de investeringen die gedaan moeten worden als onze verantwoordelijkheid."

Maar daar is Kielstra het niet mee eens. "Wij hebben langjarige verplichtingen afgesloten over het gas van de overheid en het lijkt me dat zij de omschakeling financieel moeten ondersteunen. De overheid is hier verkoper, scheidsrechter en wetgever tegelijk ik hoop dat ze daar een beetje netjes mee omgaan."

De overgang naar hoogcalorisch gas voor de kassen kost geld maar is technisch redelijk eenvoudig. Heel anders ligt dat bij bedrijven waar het gas een grondstof is voor het productieproces, zoals bijvoorbeeld bij de grote kunstmestfabrieken in ons land.

Bedrijven die relatief makkelijk kunnen overschakelen op hoogcalorisch gas moeten dat gas wel kunnen krijgen. In sommige gevallen liggen de bedrijven ver weg van een leiding met hoogcalorisch gas. Als de overheid uit algemene middelen die leiding zou moeten aanleggen, in de wetenschap dat we uiteindelijk helemaal van het gas af moeten, lijkt dit kapitaalvernietiging. Om de gasvoorziening aan een bedrijf binnen vier jaar helemaal te stoppen gaat waarschijnlijk iets te ver.

Volgende week zal het Staatstoezicht op de Mijnen bekend maken hoeveel verder de gaskraan in Groningen dicht moet vanwege de code rood naar aanleiding van de aardbeving in het Groningse Zeerijp.

Onmogelijke keuze

Tegelijkertijd komt de Gasunie met een rapport over de minimaal noodzakelijke beschikbaarheid van gas om te voorkomen dat Nederland bij een strenge winter in de kou komt te zitten. Als het verschil tussen de twee rapportages te groot wordt moet er gekozen worden tussen de dreigende aardbevingen in Groningen en de dreiging van koude huiskamers in heel Nederland.

Een onmogelijke keuze, die mede de onconventionele aanpak van de minister verklaart. Een voordeel is er wel voor de minister. Tot nu toe moesten burgers en bedrijven overtuigd worden om van het gas af te raken vanwege langetermijn klimaatafspraken. Nu is er de acute dreiging van aardbevingen en gebrek aan verwarming. Voor een minister die haast heeft om de CO2 uitstoot terug te dringen een klein voordeel bij een nadeel.