#metoo maakt verhalen los, nu de aanpak nog
De beschuldigingen van seksuele intimidatie en verkrachting door filmproducent Harvey Weinstein leiden tot een golf aan reacties. Wereldwijd delen vrouwen hun eigen ervaringen met seksueel ongewenst gedrag via de hashtag #metoo. Inmiddels zijn het er alleen al op Facebook ruim 12 miljoen.
Ook mensen die jarenlang niets zeiden over wat ze is overkomen, stappen nu over de drempel en doen een boekje open. Maar de angst om over erover te praten, is niet de enige drempel die vrouwen ervaren. Zo'n drempel bestaat ook om aangifte te doen. Lang niet alle incidenten leiden tot een melding bij de politie.
De drempel voor aangifte ligt hoog omdat er vaak geen getuigen zijn van de delicten, zegt een woordvoerder van Slachtofferhulp. "Slachtoffers ervaren ook vaak een gevoel van schuld en schaamte waardoor ze er maar over zwijgen. En ze weten niet precies wat er gaat gebeuren met hun aangifte."
Ingrijpend
Wie aangifte wil doen van seksueel ongewenst gedrag, krijgt bij de politie eerst een gesprek met een zedenrechercheur. In zo'n 'informatief gesprek' krijgen mensen het advies om nog even na te denken of ze wel of geen aangifte willen doen. "Niet om ze te ontmoedigen, maar om ze bewust te maken van de negatieve gevolgen", zegt een politiewoordvoerder.
"Zoals dat alles tot in de kleinste details besproken moet worden en dat er een lichamelijk onderzoek bij zit dat heel ingrijpend is. Ook kan het strafrechtelijke proces maar doorslepen en doorslepen, als een dader in beroep gaat."
Bij grote zaken kom je vaak tegen dat er meer slachtoffers zijn dan de mensen die aangifte hebben gedaan.
Advocaat Anne-Marie Wolf, die sinds 1993 slachtoffers van zedenmisdrijven bijstaat, vindt het informatieve gesprek een slechte zaak. "In de praktijk werkt het ontmoedigend", zegt ze.
Aangiftes snel opnemen is volgens Wolf ook beter om herhaling van zedenmisdrijven te voorkomen, omdat daders in zedenzaken vaak in herhaling vallen. "Bij grote zaken kom je heel vaak tegen dat er veel meer slachtoffers zijn dan de mensen die uiteindelijk aangifte hebben gedaan. Dan komen er mensen naar boven die het destijds wel gemeld hadden, maar die van aangifte hebben afgezien. Als meer tijd en geld zou worden vrijgemaakt, kan in de opsporing en vervolging van zedenzaken heel wat verbeteren."
Het niet opnemen van een aangifte is niet meer van deze tijd.
Volgens Wolf biedt het strafrecht voldoende mogelijkheden om te vervolgen, maar worden die niet altijd gebruikt, bijvoorbeeld wanneer een vrouw in borsten of billen wordt geknepen. "Dan zou de politie ook een aangifte moeten opnemen en er het etiket 'ontuchtige handeling' op moeten plakken."
"Het niet opnemen van een aangifte is niet meer van deze tijd", vindt Wolf. "Zet het slachtoffer in zijn of haar eigen kracht door het slachtoffer goede ondersteuning door Slachtofferhulp te bieden. En door in een vroeg stadium bijstand door een slachtofferadvocaat aan te bieden als het om een mogelijk ernstig feit gaat."
Vertrouwenspersonen
In het geval van Hollywood-legende Weinstein was het seksuele wangedrag werkgerelateerd: hij benaderde actrices die voor zijn productiebedrijf werkten, of hoopten te werken. In zijn rol als grote producent kon hij carrières maken - maar ook breken.
In Nederland krijgt ongeveer een op de tien vrouwen op het werk ongewenste seksuele aandacht van klanten, patiënten, leerlingen of passagiers. Bij mannen ligt dat zes keer lager, blijkt uit een enquête van onderzoeksinstituut TNO en CBS in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken. Ongewenste seksuele aandacht van leidinggevenden of collega's lijkt iets minder voor te komen. Een op de 29 vrouwen zegt daarmee te maken hebben gehad, tegen een op 125 mannen.
Vaak wordt gedacht: als ze maar van zich afbijten, dan komt het wel goed. Maar als het je baas is, is dat best lastig.
Willeke Bezemer leidt met haar adviesbureau Bezemer Kuiper & Schubad honderden vertrouwenspersonen per jaar op voor werkgevers. "Vaak wordt er bij seksuele intimidatie gedacht: als ze maar van zich af bijten, dan komt het wel goed", zegt ze. "Maar als het je baas is, is dat best lastig. En als je een tijdelijk contract hebt ook. Dat moeten we gewoon erkennen."
Niet alleen ongewenst fysiek contact is een probleem. Ook opmerkingen en grappen kunnen de werkverhouding verzieken, benadrukt Bezemer. "Voor je het weet, ben je dan een trut, of heb je geen gevoel voor humor."
Dat is niet alleen vervelend, het leidt ook tot meer ziekteverzuim. Mannen en vrouwen die last hebben van discriminatie, pesten of (seksuele) intimidatie op het werk melden zich gemiddeld zeven dagen per jaar vaker ziek.
Ondermijning
Het leidt ook tot talentverlies, stelt Bezemer. "Talentvolle werknemers die het overkomt, werken liever ergens anders. In sommige gevallen kan ondermijning juist het doel zijn van de intimidatie. Op een universiteit hebben ze het dan bijvoorbeeld niet over professor Jansen, maar 'onze Ineke', met een arm om haar heen."
