Plastic afval recyclen heeft weinig effect op milieu

• Ben Meindertsma en Eva Wiessing

Het huidige systeem van plastic-inzameling levert weinig milieuwinst op, concludeert het Centraal Planbureau in een studie die vandaag verschijnt. Het CPB roept daarom de overheid op om niet nog meer kunststof verpakkingen in te zamelen, maar te kijken naar andere oplossingen.

In bijna heel Nederland worden plastic verpakkingen apart, of in combinatie met blik en drinkpakken, ingezameld. Een deel van het ingezamelde kunststof (vooral flessen) wordt gerecycled tot nieuwe plastic producten.

Maar het grootste deel bestaat uit een stroom afval van slechte kwaliteit (pakjes en folies), die niet erg geschikt is voor hergebruik. Een deel daarvan wordt opgeslagen om eventueel gerecycled te worden, of wordt alsnog verbrand, stelt het CPB.

De bijdrage van dit systeem aan de vermindering van de CO2-uitstoot is volgens het CPB gering. De uitstoot die met het recyclen wordt verminderd is ongeveer 0,1 tot 0,15 procent van de totale uitstoot in Nederland. Dat is vergelijkbaar met de uitstoot van minder dan een procent van al het wegverkeer in Nederland. "Dit lijkt bescheiden in verhouding tot de omvang van de maatregel", stelt het CPB in het rapport. Het huidige systeem van inzamelen en recycling kost ongeveer 150 miljoen euro per jaar.

Voor het probleem van de plasticsoep, de afvalopeenhoping van microplastics in de zee, kan de huidige manier van inzamelen zelfs een averechts effect hebben. Veel gemeenten belonen burgers om zo min mogelijk restafval in te leveren. "Een bijkomend effect van het sturen op de hoeveelheid restafval van huishoudens is dat hiermee de kans op vervuiling van groente- en tuinafval toeneemt", aldus de onderzoekers.

Sommige mensen gooien schijnbaar plastic bij het gft-afval als ze moeten betalen voor de hoeveelheid restafval die ze mogen inleveren. Op dit moment bestaat 1 tot 2 procent van het gft-afval uit plastic. Dat wordt vermalen en belandt via compost in het oppervlaktewater.

De onderzoekers concluderen dat het recyclen van verpakkingen ook geen oplossing vormt voor het zwerfafval in Nederland. Het huidige systeem van inzamelen bevat, behalve statiegeld, namelijk geen enkele prikkel om minder verpakkingen op straat te gooien.

Plastic berg

Een extra reden om na te denken over alternatieve maatregelen is dat er inmiddels zoveel plastic wordt ingezameld van slechte kwaliteit, dat het steeds lastiger wordt om afzetmogelijkheden te vinden voor deze mixstroom. Nederland exporteert een deel hiervan naar Duitsland, waar het materiaal tegen betaling verwerkt wordt. Zelf verbranden de Duitsers hun eigen mixplastics in energiecentrales.

Volgens het CPB is het daarom niet zinvol om nu nog meer plastic in te gaan zamelen omdat daarmee de plasticberg zal groeien, zonder dat het plastic gerecycled kan worden. "De milieuwinst komt daarmee onder druk te staan."

Statiegeld

De onderzoekers dragen een aantal oplossingen aan die mogelijk meer effect zullen hebben. Zo stellen ze dat een uitbreiding van het statiegeldsysteem direct bijdraagt aan het verminderen van zwerfafval, en daarmee ook effect heeft op de plasticsoep. Het plastic zwerfafval bestaat nu voor ruim 90 procent uit verpakkingen.

Ook zouden gemeenten niet langer gestimuleerd moeten worden om zo veel mogelijk plastics in te zamelen, maar om vooral goede kwaliteit plastic in te zamelen, die beter kan worden hergebruikt.

Daarnaast zou de overheid maatregelen kunnen nemen om het gebruik van kunststoffen door producenten tegen te gaan, bijvoorbeeld door strengere regels.