De onthulling van The Wall Street Journal dat de Oekraïense president Volodymyr Zelensky wist van het plan om de Nord Stream-gaspijpleiding tussen Rusland en Duitsland op te blazen, zorgt voor spanning bij bondgenoten Kyiv en Berlijn. Duitsland is na de VS de grootste leverancier van financieel en militaire steun aan Oekraïne. Steun waar in Duitsland veel discussie over is.
Na de sabotage van de pijpleiding - een Duits-Russisch miljardenproject - eind september 2022, kwamen Duitsland en andere Europese landen verder in een energiecrisis: de gasprijzen, die in die periode toch al aan het stijgen waren, liepen steeds sneller op. Dat de man - die de Duitse regering beschouwt als z'n grootste vriend - daar mogelijk achter zat, is in Duitsland koren op de molen van pro-Russische partijen.
Dat zegt Otto Fricke, parlementslid voor regeringspartij Vrije Democratische Partij (FDP). "Zij zullen zeggen dat we moeten stoppen met de steun aan Oekraïne." Hij maakt zich daarom zorgen over het draagvlak voor steun aan Oekraïne, steun die in Duitsland altijd omstreden is geweest. "Er staan in drie belangrijke Oost-Duitse deelstaten verkiezingen voor de deur waar de coalitie volgens peilingen nog maar 13 procent van de stemmen gaat halen. De populairste partijen zijn er pro-Russisch."
Duitsland wilde na de sabotage de onderste steen boven hebben, en die is er nu. De gevolgen laten zich moeilijk inschatten, zegt Fricke. "Dit kan natuurlijk niet zonder gevolgen blijven, maar de grootste fout die we kunnen maken is te snel reageren. Het parlement zal willen weten: wie wist wat op welk moment?" En dat zal de meningen doen verschuiven, verwacht Fricke. Zoals de Süddeutsche Zeitung eerder schreef: "Kun je een land dat een belangrijk deel van je eigen energie-infrastructuur heeft opgeblazen blijven steunen met miljoenen euro's voor defensie?"
Alcohol
Het verhaal brengt meerdere overheden in verlegenheid. Zo is er in het hele verhaal van de sabotage ook nog een belangrijke rol voor de Nederlandse inlichtingendienst MIVD. Die dienst hoorde van het plan en bracht de Amerikaanse CIA ervan op de hoogte, bleek vorig jaar zomer uit onderzoek van de NOS, Nieuwsuur en Duitse media. Maar als de MIVD als eerste wist van de plannen, wisten ze dan ook dat Zelensky eerst akkoord ging?
PVV-leider Geert Wilders, die kritiek heeft op de financiële en militaire steun aan Oekraïne, en NSC-leider Pieter Omtzigt willen alle details boven tafel. Volgens Wilders kan het "niet zonder gevolgen blijven" als Oekraïne er inderdaad achter zat. Het is nu aan het kabinet-Schoof om met tekst en uitleg te komen.
De Amerikaanse krant The Wall Street Journal bracht vandaag in een uitgebreide reconstructie overigens nog meer details naar buiten. Zo zou de Oekraïense bevelhebber Valeri Zaloezjny het plan tegen de zin van Zelensky hebben doorgezet.
De krant schrijft dat het plan ontstond op een feest waar verschillende hoge Oekraïense militairen en zakenmensen aanwezig waren. Een avond waar de alcohol rijkelijk vloeide. "Dit gebeurde in de vroege fase van de oorlog. In de fase dat zowel het militaire commando als het civiele commando ongelooflijk drukke dagen hadden", zegt Bojan Pancevski, de journalist achter de onthulling.
"Ze dachten: we kunnen met de sabotage de inkomsten van Vladimir Poetin stoppen. Zodat hij het geld uit de gashandel niet kan gebruiken voor zijn oorlogsmachine. En natuurlijk zeiden ze: oké, laten we het doen, het klinkt goed. Dat is precies wat er gebeurde."
Zeilboot
Pancevski baseert zich op een officier die direct betrokken was bij de aanslag. Daarnaast citeert de krant drie andere bronnen die op de hoogte waren van de operatie. "Eén van hen was rechtstreeks betrokken, een militaire officier. De andere is een militaire veiligheidsofficier. De derde is een hoge civiele overheidsfunctionaris. Alle drie zijn het hoge Oekraïense officieren", zegt de journalist tegen Nieuwsuur.
Dat de daders uit Oekraïne komen, bleek eerder ook uit het onderzoek van onder meer Nieuwsuur en de NOS. Die reconstructie toonde aan hoe een zes-tal met behulp van een gehuurde zeilboot verschillende havens rondom de Oostzee aandeed. De zeilboot werd gehuurd met behulp van een Oekraïens e-mailadres op naam van een 28-jarige man uit Marioepol.
Zaloezjny werd begin dit jaar ontslagen met als reden dat Zelensky de Oekraïense strijdkrachten nieuw leven wilde inblazen. Zaloezjny is inmiddels benoemd tot ambassadeur in Londen. Hij ontkent elke betrokkenheid.
