Voor burgers en bedrijven die willen verduurzamen of zelf energie willen opwekken, is wet- en regelgeving vaak een grote hindernis. Het nieuwe kabinet moet burgerinitiatieven juist versterken en belemmeringen wegnemen. Dat bepleit het Nationaal Klimaat Platform (NKP) in een vandaag verschenen advies.
Het klimaatdoel om fors minder broeikasgassen uit te stoten blijft overeind, zo bleek vorige week uit het hoofdlijnenakkoord van de nieuwe coalitie. Maar voor dat doel moeten verduurzaming en de overgang naar schone energie wel flink versnellen. "De ervaring bij initiatiefnemers is dat ze heel graag willen, maar dat ze in de praktijk tegen allerlei hindernissen aanlopen", zegt Kees Vendrik van het Nationaal Klimaat Platform. Soms is het gebrek aan geld voor een project, soms zitten regels in de weg.
Het NKP rapporteert aan de de minister voor Klimaat en Energie en de Tweede Kamer over knelpunten in de overgang naar een samenleving die geen broeikasgassen meer uitstoot. Het platform, ziet dat de overheid burgerinitiatieven nog te vaak ziet als "leuke, aaibare initiatieven" die geen grote rol spelen bij de energietransitie. Dat is volgens Vendrik een misvatting.
Ruimte en prioriteit
In Nederland zijn ruim 100.000 burgers betrokken bij energiecoöperaties die zelf duurzame energie opwekken en de winst investeren in hun gemeenschap. Bovendien zijn er afspraken gemaakt over de participatie van burgers. Zo staat in het Klimaatakkoord van 2019 dat grootschalige zon- en wind-projecten op land voor de helft in lokaal eigendom zouden moeten komen.
Vendrik: "Zo ver zijn we nog lang niet. Vandaar mijn pleidooi: ga al die initiatieven versterken. Ondersteun ze. Geef ze ruimte en geef ze prioriteit." Volgens Vendrik is dat echt nodig. "Ik zie dat de energietransitie in een nieuwe fase komt. We gaan nu echt opschalen."
Bennie Wesselink uit Zelhem, in de Achterhoek, wekt samen met een groepje bewoners goedkope duurzame stroom op uit een vuilstortplaats. Maar hun duurzame plannen botsen met lokale regels. "We zijn er al driekwart jaar over aan het praten, maar zijn nog geen stap verder."
Het NKP liet onderzoeken wat burgerinitiatieven aan de energietransitie kunnen bijdragen. Dat is veel meer dan nu gebeurt. Bij gunstige voorwaarden kunnen energiegemeenschappen - een vorm van samenwerking tussen burgers, al dan niet met deelname van lokale overheden - flink bijdragen aan het opwekken van zonne-en windenergie.
In 2050 zou hun aandeel 26 procent kunnen zijn in het opwekken via zon, 59 procent via windenergie en 26 procent in de warmtebehoefte via collectieve warmtenetten, zo becijferde onderzoeks- en adviesbureau CE Delft.
Burgers willen dus wel, maar lopen tegen meerdere obstakels aan. Zo zitten achter lokale initiatieven van burgers meestal vrijwilligers. Maar de overheid scheert hen over één kam met professionele ontwikkelaars.
Dat ondervond ook de gemeente Hengelo, die op gemeentelijke grond zonnepanelen wilde laten aanleggen door een lokale energiecoöperatie. De gemeente kreeg te maken met Europese aanbestedingsregels waardoor een commercieel energiebedrijf er met de opdracht vandoor dreigde te gaan.
Maatschappelijk initiatief
In het vandaag verschenen advies pleit NKP daarom voor een Nationaal Programma Maatschappelijk Initiatief, dat nieuwe vormen van lokale samenwerking op energiegebied bevordert. "Met een betere juridische positie voor burgerinitiatieven." Daarvoor is als impuls 100 miljoen euro nodig, zo staat in het advies.
Een rechtvaardige transitie, beheersbare energierekening en lokale samenwerking door burgers moeten veel meer kansen krijgen, vindt Vendrik. "Als we draagvlak onder de energietransitie willen houden, verdient maatschappelijk initiatief van burgers en bedrijven op meer plekken steun en versterking."
Het NKP-advies is aangeboden aan demissionair minister Rob Jetten voor Klimaat en Energie, tevens initiatiefnemer van het Nationaal Klimaat Platform. Maar Vendrik verwacht dat het nieuwe kabinet zijn voorstel ook ter harte zal nemen. "Of je nou links of rechts bent, het idee van grip op je eigen energierekening, of je eigen energievoorziening in lokaal beheer, dat zijn populaire ideeën bij alle partijen."
