Als de vier grote rechtse partijen samen een coalitie gaan vormen, kan de energietransitie vertraging oplopen. Daarvoor waarschuwt netbeheerder Tennet, het staatsbedrijf dat het landelijke hoogspanningsnet beheert.
"Ik maak me zorgen, ik vrees dat we het momentum verliezen", zegt bestuursvoorzitter Manon van Beek in Nieuwsuur. "We gaan naar een CO2-vrije toekomst en dan helpt onzekerheid en zigzagbeleid niet."
'Alle maatregelen door de shredder'
Verkiezingswinnaar PVV wil bijna al het klimaatbeleid afschaffen. "Alle klimaatmaatregelen gaan direct door de shredder", staat in het verkiezingsprogramma. Dat kan nog wel moeilijk worden, want Nederland is gehouden aan internationale afspraken over CO2-reductie. Een nieuwe regering kan wel besluiten om het Klimaatfonds van 35 miljard euro flink uit te kleden.
De beoogde coalitiepartners BBB en NSC zijn ook kritisch over het huidige klimaatbeleid, maar onderschrijven het klimaatakkoord van Parijs wél volledig. "Nederland moet zich maximaal inzetten om deze doelen te behalen, maar dat doen we wel met gezond verstand", schrijft de BBB. Of de VVD mee gaat doen in een nieuw kabinet is de vraag, maar ook die partij wil stevig door met het ingezette klimaatbeleid.
De grote vraag is dus op welk compromis een rechtse coalitie uitkomt. Als het nieuwe kabinet op de rem trapt, kan dat al snel grote gevolgen hebben, waarschuwt Van Beek. Bouwers van windmolens willen "voor zo'n tien jaar 100 procent duidelijkheid hebben" over plannen voor nieuwe windparken. "Anders gaan ze naar de VS bijvoorbeeld, en dan heb je een probleem."
Zonder die extra windparken kan een deel van de Nederlandse industrie niet verduurzamen. Veel bedrijven schakelen momenteel over op elektriciteit als energiebron, mede door de hoge gasprijs als gevolg van de oorlog in Oekraïne.
Overbelast stroomnet
Ondertussen raakt het elektriciteitsnet op steeds meer plekken overbelast. De vraag naar ruimte op het stroomnet groeit sneller dan er nieuwe verbindingen kunnen worden gemaakt. Er staan 6600 bedrijven op de wachtlijst voor afname van stroom.
Die overbelasting is óók het gevolg van de toename van zonne- en windenergie. Op zonnige momenten is er bijvoorbeeld meer aanbod van stroom dan het net aankan. Maar volgens Van Beek is de oplossing niet om minder te investeren in groene energie. "We moeten in de versnelling gaan met de elektriciteitsinfrastructuur." Tennet investeert dit jaar daarom 4 miljard, volgend jaar 6 miljard en vanaf 2025 8 miljard euro per jaar.
In oktober kondigde klimaat- en energieminister Rob Jetten (D66) extra maatregelen aan. Hij overweegt bedrijven te verplichten in piekuren minder stroom af te nemen. En hij wil sneller vergunningen verlenen voor het aanleggen van, bijvoorbeeld, nieuwe stroomkabels. Van Beek noemt dat "hoopgevend" en pleit voor het doorzetten van die versnelling.
De Tennet-topvrouw pleit ook voor meer aandacht voor mensen "die zo'n hoogspanningsmast in hun achtertuin krijgen". De overheid, vindt ze, moet aan mensen "met een kleine portemonnee" uitleggen waarom hun energierekening vaak hoog is én daar maatregelen tegen nemen. "Het is ongelooflijk belangrijk dat we voor alle mensen in Nederland huizen verduurzamen en isoleren."
Een rechts kabinet lijkt waarschijnlijk, maar op dit moment is nog niets zeker. Voor de verkiezingen zocht Nieuwsuur uit wat de politieke partijen aan klimaatplannen hebben:
