Morgen vertrekt Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, samen met de president van Cyprus, naar Libanon. De inzet: een migratiedeal sluiten om het toenemende aantal vluchtelingen dat van Libanon naar Cyprus reist terug te dringen. Libanon pleit voor terugkeer van vluchtelingen naar Syrië, maar de vraag is of de EU daarin meegaat.
De EU vreest een nieuwe vluchtelingencrisis, dit keer op het eiland Cyprus. Waar vorig jaar in het eerst kwartaal nog 78 vluchtelingen vanuit Libanon in Cyprus aankwamen, waren het er dit jaar al 2000.
De economische situatie in Libanon verslechtert al jaren. De waarde van de Libanese pond is sinds 2020 met meer dan 98 procent gedaald. Tegelijkertijd vangt het land wereldwijd per hoofd van de bevolking de meeste vluchtelingen op. Volgens schattingen verblijven er 1,5 miljoen Syriërs in Libanon, dat is bijna een derde van de Libanese bevolking. Velen leven onder erbarmelijke omstandigheden in vluchtelingenkampen.
Vorig jaar maakten we deze reportage over hoe de Libanese regering er alles aan doet om Syrische vluchtelingen het land uit te krijgen:
Cyprus vreest dat het aantal vluchtelingen dat de overtocht maakt alleen maar zal toenemen en voert de druk op bij de EU om maatregelen te nemen. De EU wil op haar beurt, met de Europese verkiezingen in het vooruitzicht, laten zien dat ze actie onderneemt tegen migratie.
Sarah Wolff, hoogleraar International Studies aan de Universiteit Leiden: "De rechterflank van de EU staat in de peilingen op zetelwinst. De Commissie wil hiermee laten zien dat het in staat is om een streng beleid te voeren op het gebied van migratie."
Volgens Wolff zal een deal met Libanon lijken op eerdere overeenkomsten die de EU sloot met Tunesië, Mauritanië en Egypte. "Het is aannemelijk dat deze deal maatregelen bevat, zoals grenscontroles, om migratie te beteugelen, en dat Libanon financiële ondersteuning krijgt om de stabiliteit in het land terug te brengen."
Terugkeer naar Syrië
Maar Libanon wil niet alleen geld. Het land wil ook medewerking van de EU om vluchtelingen naar Syrië te laten terugkeren. "Wij weten en registreren dat grote aantallen mensen die als vluchteling worden gezien door de VN, op en neer gaan naar Syrië", zei de Libanese minister van Sociale Zaken vorig jaar tegen Nieuwsuur.
Volgens de Libanese regering zijn delen van Syrië dus veilig voor vluchtelingen om naar terug te keren. "Dat is voor een groot deel wensdenken", zegt Libanonexpert en conflictanalist aan de Radboud Universiteit Nora Stel. "De VN-onderzoekscommissie voor Syrië, de VN-vluchtelingenorganisatie en de EU-asielagentschappen zeggen allemaal: Syrië is absoluut niet veilig. Het afgelopen half jaar hebben we de grootste geweldspiek gezien in Syrië sinds 2020. En belangrijker nog: die organisaties zeggen ook dat gevluchte mensen die terugkeren vaak expliciet doelwit zijn van het Syrische regime."
Zondebok
Dat de Libanese regering erop gebrand is iets te doen aan de vluchtelingencrisis in het land en daarom terugkeer naar Syrië aandraagt als een reële optie, noemt Stel begrijpelijk. "Maar het is wel zo dat het disfunctionele en corrupte politieke systeem in Libanon dit idee bewust gevoed heeft en daarbij een zondebok heeft gemaakt van Syrische vluchtelingen."
En Cyprus gaat mee in dit narratief, zegt Stel. "Daar zegt de regering ook: om te zorgen dat mensen niet meer deze kant op komen, moeten we zorgen dat ze terug kunnen naar Syrië."
Stel verwacht dat Von der Leyen morgen een steunpakket aankondigt, "dat eigenlijk een formalisering is van een dynamiek die er nu al is". "De EU geeft namelijk al veel steun aan Libanon voor de vluchtelingenopvang en voor versteviging van de grenzen. Het wordt wel spannend in hoeverre de EU meegaat in het veilig verklaren van delen van Syrië. Ik verwacht niet dat Von der Leyen dat morgen zal aankondigen, maar er zijn wel manieren om impliciet te zeggen: we gaan kijken naar de mogelijkheden."
