Het is een wonder dat hij het witte doek haalde in Rusland. Een film over censuur en tirannie in de jaren 30 van de vorige eeuw: The Master and Margarita, geregisseerd door een Amerikaan, die zich ook nog eens uitsprak tegen de oorlog. Het Rusland in zijn film lijkt angstaanjagend veel op het Rusland van vandaag.
Regisseur Michael Lockshin verfilmde Ruslands populairste roman van de 20ste eeuw, het gelijknamige boek van Michail Boelgakov. Tussen de literaire klassieker en de verfilming zit bijna honderd jaar, maar het onderwerp is even actueel: censuur en onderdrukking in Rusland.
Hoop
"We bevinden ons in Rusland bijna op het niveau van de grootschalige vervolgingen onder Stalin in de Sovjet-Unie", zegt regisseur Lockshin. "Toneelschrijvers en regisseurs zitten in de gevangenis. Er is geen mogelijkheid om je op welke manier dan ook uit te spreken tegen het regime of tegen de oorlog. Dissidenten en oppositieleiders zitten gevangen of zijn vermoord."
Sinds het uitkomen van de film ontving Lockshin hartverwarmende steunbetuigingen van het publiek en goede kritieken van recensenten. "Velen wijzen erop hoe belangrijk deze film nu voor hen is. Omdat hij in deze tijd hoop op de waarheid geeft."
Filmbezoekers in Moskou zien in de film veel overeenkomsten met hun leven onder Vladimir Poetin:
Toen de regisseur begon aan de film was Rusland Oekraïne nog niet binnengevallen. Na de inval bleef de toekomst van de film lang onduidelijk. Lockshin: "Ik had geen idee of hij nog zou worden uitgebracht."
Internationale producenten trokken zich vanwege sancties terug uit het project. Lockshin kwam zonder geld te zitten en vluchtte naar Los Angeles, uit angst voor Russische repercussies. Want wat bij de start van de productie nog nog gezegd kon worden, werd daarna verboden.
Met de regisseur in zelfverkozen ballingschap, gebeurde er iets opmerkelijks: het filmfonds van het Kremlin sprong financieel bij, zodat Lockshin de film over het populairste Russische boek van de afgelopen eeuw af kon maken. Het is dan ook om dit boek dat het Kremlin de film nog niet heeft verboden.
Terrorisme
Inmiddels hebben vier miljoen Russen de film bezocht. Iets wat normaal gesproken alleen is weggelegd voor Hollywood-blockbusters. Dat heeft meteen de woede aangewakkerd van Russische patriotten en pro-oorlogspropagandisten. Zij zijn zeer verontwaardigd dat de film, die volgens hen zo overduidelijk kritiek heeft op de oorlog en het regime van Poetin, in de bioscopen draait. Ook nog eens met overheidssteun gemaakt.
Er werd zelfs opgeroepen "verrader" Lockshin strafrechtelijk te vervolgen voor terrorisme. "Ik maak me niet eens zorgen over mezelf, maar wel over de producenten en het team dat nog steeds in Rusland is. Welke gevolgen de hele situatie voor hen heeft."
Volgens Lockshin zijn er nu al consequenties voor mensen van zijn team in Rusland. "Ik kan er niet echt over praten, maar het heeft gevolgen gehad voor mensen, en het kan nog steeds gevolgen hebben. Het is alsof je terugkijkt in de geschiedenis van de jaren dertig."
Politieke vervolging
"Dit is een geweldige film over lafheid, compromissen, censuur en natuurlijk over vrijheid. Politieke vrijheid en interne vrijheid", zegt de gelauwerde Russisch-Oekraïense filmproducent Alexander Rodnyansky. Hij weet als geen ander hoe het is om aangevallen te worden door het Russische staatsapparaat. Rodnyansky sprak zich uit tegen de oorlog en moest uit Rusland vluchten om aan politieke vervolging te ontkomen.
"Dit is wat ze doen", zegt Rodnyansky. "Ze willen iedereen die zich uitspreekt het zwijgen opleggen. En ze willen deze mensen isoleren van degenen die in Rusland wonen."
Vanwege problemen met filmrechten en sancties is de film buiten Rusland niet te zien. De regisseur en zijn team hopen de film zo snel mogelijk Rusland "uit te krijgen". Ook hoopt Lockshin dat, ondanks de pogingen tot censuur, zijn film net als het boek de Russen blijft raken.
