Postuum zorgt Navalny voor grootste politieke manifestatie in Rusland in jaren
Het Kremlin wilde het lichaam van oppositiepoliticus Navalny aanvankelijk niet vrijgeven, en al zéker geen openbare begrafenis. Maar toch werd Navalny's uitvaart vandaag de grootste politieke manifestatie in jaren in Rusland, met onverwacht veel Russen die hem de laatste eer kwamen bewijzen. Uren van tevoren stonden ze in de rij voor de uitvaart van de man die de afgelopen tien jaar de grootste bedreiging vormde voor de almacht van president Poetin.
De meeste van die duizenden bezoekers konden de uitvaartceremonie in de kerk zelf niet bijwonen. Zij liepen in een stoet van de kerk naar de begraafplaats in het zuiden van Moskou, zo'n 2,5 kilometer verderop. Onderweg riepen deelnemers leuzen als "tegen de oorlog", "Rusland zonder Poetin" en "Poetin moordenaar". De route was afgezet met dranghekken; mensen konden niet zelf hun route kiezen. Langs de kant stonden overal politieagenten, maar zij grepen niet in.
"De grote opkomst onderschrijft het feit dat er nog steeds veel verzet bestaat tegen Poetin", zegt historicus en Ruslandkenner Artemy Kalinovsky van de Universiteit van Amsterdam. "Enkele duizenden bezoekers zijn natuurlijk niet eens zo veel mensen, gezien de enorme omvang van Rusland. Maar we leven niet meer in 2012 of zelfs 2022, toen demonstreren makkelijker was dan nu. Russen zijn de afgelopen jaren opgepakt en zelfs de gevangenis in gegaan voor veel kleinere overtredingen dan het roepen van slogans."
Zo zag de uitvaart in Moskou er vandaag uit:
Volgens Hubert Smeets van kennisplatform Raam op Rusland is het aan Navalny's moeder Ljoedmila te danken dat er vandaag überhaupt een openbare plechtigheid was. "Zij heeft haar poot stijf gehouden." Ze klaagde de afgelopen weken onder druk gezet te zijn om een geheime plechtigheid te accepteren, alleen voor intimi, óf een anonieme begrafenis in een massagraf in de strafkolonie.
"Zij heeft die intimidatie vervolgens publiek gemaakt", schetst Smeets. "De autoriteiten moeten daarna hebben gedacht: dit risico gaan we niet nemen. Een laatste groet brengen aan een dode is volgens de christelijke moraal in Rusland buitengewoon belangrijk. Als de autoriteiten dat zouden hebben geweigerd, hadden ze waarschijnlijk meer last gehad dan ze vandaag hebben gehad."
Toen de autoriteiten eenmaal hadden toegegeven aan de eis van de moeder van Navalny om zijn lichaam vrij te geven, moesten ze ook accepteren dat het een soort demonstratie zou worden, zegt Kalinovsky. "Wat Navalny's supporters hierbij hielp is dat de begrafenis óók een christelijke ceremonie was. Het staat erg slecht als je daar keihard tegen gaat optreden. Ik ben ervan overtuigd dat de politie instructies heeft gekregen om zich vandaag in te houden."
Voor zover bekend is er niemand gearresteerd rondom Navalny's uitvaart in Moskou. Elders in Rusland werden wel minstens 67 mensen opgepakt, meldt mensenrechtenorganisatie OVD-Info. Dat zouden vooral mensen zijn geweest die bloemen wilden neerleggen bij monumenten voor de slachtoffers van Sovjetrepressie.
'Geen hoop voor oppositie'
Het feit dat er vandaag rondom de begrafenis niet is ingegrepen door de politie, betekent overigens niet dat deelnemers zich geen zorgen hoeven te maken over de consequenties, zegt Smeets. "Het is heel goed denkbaar dat deelnemers via videobeelden worden opgespoord en dat zij nog thuis worden opgezocht door de politie."
Ook wil de grote opkomst vandaag niet zeggen dat er toch nog serieuze oppositie mogelijk is tegen Poetin, op dit moment. "Zij hebben geen enkele hoop om iets te bereiken bij de komende presidentsverkiezingen", zo schat Kalinovsky in. Ook Smeets zegt dat de grote opkomst vandaag "niet veel zegt over de oppositie als georganiseerde beweging". "Die is er namelijk niet."
Maar de opkomst vandaag zegt volgens beide deskundigen wel iets over de heimelijke stemming in Rusland. Kalinovsky: "Het is goed om weer eens herinnerd te worden aan het feit dat je niet alle Russen over één kam moet scheren: ze zijn niet óf volledig aanhanger van Poetin en zijn oorlog óf tegenstander."
Smeets vult aan: "Volgens veel opiniepeilingen zijn de Russen niet erg voor de oorlog. Ze zijn er ook niet tegen, maar ze kijken weg. Een kleine groep Russen is openlijk tegen de oorlog, maar ook die kijken er wel voor uit om dat op straat kenbaar te maken. Die stemming, dat de oorlog moet ophouden, die neemt wel toe. Veel mensen hebben deze plechtigheid aangegrepen om dit indirect kenbaar te maken."
