Een uitspraak van het Hooggerechtshof van de Amerikaanse staat Alabama leidt tot grote verontwaardiging. Het hof bepaalde dat bevruchte eicellen dezelfde bescherming hebben als menselijk leven. Vernietigen van zo'n eicel, ook als ze voor een vruchtbaarheidsbehandeling ingevroren zijn, staat er nu gelijk aan dood door schuld.
De zaak draait om drie ouders die hun ivf-behandelaar aanklaagden omdat hun bevroren embryo's verloren waren gegaan door een fout. Het hof gaf ze gelijk.
Andere wensouders maken zich zorgen of ze nog wel via ivf een baby kunnen krijgen. Ondertussen proberen de Democraten de uitspraak in hun voordeel te gebruiken in de campagne voor de presidentsverkiezingen.
Trump is hieraan schuldig.
"Je mag embryo's in Alabama nu niet meer vernietigen of voor onderzoek doneren", zegt de Amerikaanse juridisch historicus Mary Ziegler. "Mogelijk mag je ze ook niet meer invriezen, aangezien ze nu worden gezien als kinderen."
Drie ivf-klinieken in Alabama zijn voorlopig gestopt met behandelingen. Want ook als embryo's invriezen wél toegestaan blijft, wordt hun werk door de uitspraak zo goed als onmogelijk. "Je kunt tijdens een ivf per ongeluk een embryo vernietigen", legt Ziegler uit. "Dan kun je nu vervolgd worden voor doodslag."
Embryo's weggeven?
Ook (potentiële) ouders maken zich grote zorgen. Kristia Rubley kreeg al drie kinderen via ivf en heeft nog drie bevroren embryo's over. Het is namelijk gebruikelijk dat vrouwen voor een ivf-traject meerdere eicellen invriezen. Mocht ze beslissen die te laten vernietigen, zou dat dood door schuld zijn. Een alternatief is de embryo's weggeven. "Maar ik wil niet dat een mogelijk kind van mij in een ander gezin wordt geboren."
De Nederlandse arts en abortusactivist Rebecca Gomperts vindt het vonnis in Alabama kwalijk. "Het vonnis heeft betrekking op cellen die we in de medische wetenschap nog niet eens een embryo noemen. Nog geen 10 procent van de cellen in dit stadium zou uitgroeien tot een kind als je het zou laten groeien in een baarmoeder."
Een optie voor de ivf-klinieken in Alabama is om behandelingen vanaf nu steeds met één eicel uit te voeren, waardoor er geen embryo's hoeven te worden vernietigd. Maar dat zou ondoenlijk zijn, zegt Gomperts, en "heel erg vrouwonvriendelijk".
"De kans dat een ivf-behandeling met één embryo slaagt, is heel erg klein. En het gaat ten koste van de gezondheid van een vrouw, omdat die dan vaker zo'n behandeling moet gaan doormaken."
'Mooie lieve baby'
In politiek Amerika leidt het vonnis tot flinke ophef. Zelfs voor Republikeinen, die vaak tegen abortus zijn, gaat het te ver. Ook presidentskandidaat Donald Trump zegt dat hij ivf toegankelijk wil houden voor stellen die een "mooie lieve baby" proberen te krijgen.
Een grote meerderheid van de Amerikanen is voorstander van ivf, dus de Democraten zien een kans om politiek garen te spinnen bij het vonnis. Dat doen ze door te wijzen op de rol van Trump. De uitspraak kon er namelijk alleen komen doordat het landelijke Hooggerechtshof in 2022 de wet die het recht op abortus garandeert, afschafte. In Alabama wordt sindsdien menselijk leven al beschermd vanaf het moment van bevruchting.
Dat landelijke Hooggerechtshof bestaat voor een groot deel uit rechters die door toenmalig president Trump zijn aangesteld. Trump benadrukt zelf regelmatig dat de abortuswet dankzij hem kon worden afgeschaft. "Hij heeft ons hier gebracht", zei vicepresident Kamala Harris vorige week.
Trumps laatst overgebleven Republikeinse tegenstander Nikki Haley, zelf moeder dankzij een vruchtbaarheidsbehandeling, lijkt ondertussen iedereen tevreden te willen houden. "Embryo's zijn voor mij baby's", zei ze, maar voegde er later aan dat ze het niet eens is met het vonnis.
Een embryo een 'hoopje cellen' noemen, is tactiek.
De Nederlandse activist Chris Develing neemt het op voor de uitspraak. Hij is betrokken bij de christelijke beweging NPV, die zich uitspreekt tegen onder meer abortus. "Het is een mooie erkenning dat het leven begint bij de bevruchting. Dat sommigen het 'een hoopje cellen' noemen, is een veel gebruikte tactiek om eigenlijk dehumaniserend te praten over iets wat gewoon leven is."
"De cellen hebben natuurlijk geen besef van hun leven of toekomst, maar een baby die net geboren is ook niet. Dat betekent niet dat we het kunnen afdanken."
Tegelijkertijd zegt Develing de wens "om moeder en vader te worden" te snappen. Hij pleit daarom niet voor het verbieden van ivf, maar vindt dat er geen embryo's bij mogen worden vernietigd. "Dat betekent dat het traject intensiever wordt, maar niet dat het helemaal hoeft te verdwijnen." Al ingevroren embryo's die 'overtollig' zijn, zou hij liever weggeven dan vernietigen "omdat je dan geen toekomst uitwist".
De Amerikaanse Kristia Rubley ziet dat helemaal niet zitten. "Daarom brengen we onze embryo's naar een andere staat waar niet zo'n vonnis zal komen. Zo kunnen we er zelf een beslissing over nemen als we daar klaar voor zijn."
