Democraten zetten vol in op abortusrecht: vicepresident Harris op verkiezingstour

• Devi Boerema

  redacteur Buitenland

De Amerikaanse vicepresident Kamala Harris start vandaag haar Fight for Reproductive Rights-tour door de Verenigde Staten. Sinds het Hooggerechtshof het landelijk recht op abortus terugdraaide, is het voor Amerikaanse vrouwen in conservatieve, Republikeinse staten moeilijker geworden om hun zwangerschap te beëindigen.

De Democraten denken met dit thema kiezers te kunnen mobiliseren en mogelijk twijfelende conservatieven over de streep te trekken. Daarom maken ze van abortusrecht een belangrijk verkiezingsthema dit jaar. In bijeenkomsten wil Harris de komende maanden "de schade benadrukken die door deze abortusverboden wordt veroorzaakt". Ook is er ruimte voor verhalen van getroffenen.

"Dit onderwerp gaat over de identiteit van de Amerikanen, het is zo diep persoonlijk", zegt Amerika-deskundige Laila Frank. "De Democraten linken dat ook nog aan inbreuk in de persoonlijke vrijheid van een bemoeizuchtige overheid." Volgens haar is dat verband niet toevallig gekozen: juist onafhankelijke en conservatieve kiezers kunnen aanslaan op die boodschap.

Harris als boodschapper

Voor de Democraten komt het goed uit dat Harris dit thema voor haar rekening kan nemen. President Biden, een katholieke man van 81 die voorheen vrij conservatieve opvattingen had over abortus, is veel minder geschikt als boodschapper. Maar de vraag is hoeveel een Democratische president echt iets kan veranderen aan het huidige abortusrecht.

"Er zitten momenteel veel conservatieve rechters in het Hooggerechtshof die de komende jaren nog wel bepalen wat er gebeurt", zegt arts Rebecca Gomperts. Zij zet zich al jaren in voor het recht op abortus, onder meer via de non-profitorganisatie Women on Waves. Ze is blij met de aandacht van de Democraten, maar denkt ook dat het kwaad eigenlijk al geschied is met dit conservatieve Hooggerechtshof.

Harris start haar campagnetour dus vandaag, precies 51 jaar na het beroemde vonnis in de zaak Roe v. Wade. In 1973 stelde het Hooggerechtshof vast dat vrouwen zelfbeschikkingsrecht hadden en maakte daarmee abortus landelijk mogelijk. Dat besluit werd in juni 2022 teruggedraaid en sindsdien ligt de verantwoordelijkheid weer bij de staten. Met als gevolg dat 21 van de 50 staten abortus verboden of vanaf zes weken onmogelijk maakten.

"De eerste cijfers laten zien dat het geboortecijfer sinds het schrappen van abortuswetgeving in een aantal staten is toegenomen. Vooral onder vrouwen uit een lagere economische klasse", zegt Gomperts. Deze vrouwen kunnen het niet betalen om naar een andere staat te reizen waar abortus nog wel toegestaan is. Volgens Gomperts is ook het aantal vrouwen dat tijdens de zwangerschap overlijdt gestegen.

Bij de verkiezingen op 5 november gaat het om meer dan alleen de vraag wie de president wordt. In negen staten worden kiezers ook gevraagd een stem uit te brengen over de regulering van abortus.

In Florida bijvoorbeeld, waar gouverneur DeSantis abortus na zes weken wil verbieden. Pro-abortusactivisten willen met een referendum een wijzing in de grondwet van Florida doorvoeren die de mogelijkheden tot het verkrijgen van een abortus juist verruimt. Of het referendum daadwerkelijk doorgaat, moet de hoogste rechter in de staat nog beslissen.

In staten waar abortus niet direct op het stembiljet terug te vinden is, hebben kiezers in november wel de mogelijkheid om op meer liberale of conservatieve politici te stemmen.

Zaak over abortuspil

Voordat het zover is, wordt er voor de zomer nog een belangrijke uitspraak van het Hooggerechtshof verwacht. Dat moet beslissen of mifepriston, de werkzame stof in pillen die voor abortus worden gebruikt en die onder anderen Gomperts met haar organisatie Aid Acess verstrekt, goedgekeurd blijft.

"Doordat de pillen per post beschikbaar zijn, kunnen vrouwen in alle staten tot dertien weken zelf een abortus regelen", legt Gomperts uit. Ze benadrukt dat het verstrekken van de abortuspil niet de oplossing is tegen het inperken van abortusrecht in de VS. Zowel via de pil als bij een arts moet abortus veilig blijven kunnen, stelt ze.

Wat het Hooggerechtshof ook besluit over de abortuspil, Laila Frank denk dat het sowieso het debat in de zomer weer op scherp zal zetten. "Het geeft beide kampen weer munitie om hun campagne op voort te zetten."