De Hamasaanslagen van twee weken geleden waren voor Israëliërs een keiharde klap. Ze dachten in veiligheid te leven, beschermd door een tot de tanden toe bewapende Israëlische overheid, maar die illusie werd in één klap vernietigd.
"Onze gedachten zijn tot de rand gevuld met pijn", zegt de Israëlische historicus en filosoof Yuval Noah Harari. "We hebben de hulp van buitenstaanders nodig. Dit kan het begin zijn van iets veel, veel ergers. We moeten voorkomen dat deze crisis zich naar meer plaatsen in de wereld verspreidt."
Als we niet in staat zijn de wereldorde te herstellen, wordt de situatie in het Midden-Oosten voor veel meer mensen realiteit.
Harari werd wereldberoemd met drie bestsellers over de geschiedenis van en toekomstscenario's voor de mensheid. "De afgelopen weken kwam die geschiedenis niet alleen op mijn deur kloppen, maar vernielde hem volledig", zegt hij in een gesprek met Nieuwsuur.
"Ik heb familie die woonde in kibboets Be'eri. Die nederzetting is volledig weggevaagd. Mijn oom en tante verstopten zich in hun huis terwijl terroristen van deur tot deur gingen en hun buren martelden en vermoordden."
De aanslagen op de kibboetsen en het muziekfestival en de beelden daarvan hebben een enorme psychologische impact, zegt Harari. Israëliërs lijden zo erg dat ze geen ruimte hebben voor ander leed. "Ze zijn psychologisch niet in staat om zich de pijn van een ander voor te stellen of te erkennen."
Tegelijkertijd zegt hij: "Ik denk dat hetzelfde geldt voor de Palestijnen, dat zij ook enorme pijn lijden. En ik verwacht dat ze daardoor op dit moment de pijn van de Israëliërs niet kunnen erkennen."
Nieuwsuur maakte een reconstructie van de eerste week van de oorlog:
Prominente linkse Israëliërs uitten afgelopen week hun teleurstelling over internationale reacties. Te veel progressieven in Amerika en Europa reageerden onverschillig of rechtvaardigden de acties van Hamas zelfs, vonden zij. Harari: "Als je geen familie hebt hier, als je een buitenstaander bent, zit je niet ondergedompeld in deze zee van pijn."
Hij maakt zich grote zorgen over de gevolgen daarvan. "Als je kinderen van dichtbij vermoord ziet worden of je ouders gemarteld, verdwijnt je vertrouwen in de mensheid. De aanslagen zijn in die zin ook een enorme aanval op het Israëlische geloof in menselijkheid."
Het gevaar is dat Israël in de aanvallen tegen Hamas voorbijgaat aan het leed aan Palestijnse zijde. Hamas zou daarmee zijn doel bereiken, zegt Harari. "Hamas heeft Israëls bestaansrecht nooit erkend. Door de beelden van haat en geweld in te prenten bij miljoenen mensen, hopen de terroristen elke kans op vrede te vernietigen."
'Netanyahu hield Hamas in leven'
De Israëlische premier Netanyahu bracht vrede de afgelopen jaren ook niet dichterbij. Om niet te hoeven praten over een tweestatenoplossing, waar zijn conservatieve achterban weinig in ziet, "liet hij Hamas bewust in leven door ze niet te bestrijden", aldus oud-premier Ehud Barak. "Niemand verwacht dat je met terroristen gaat praten."
In dit beleid schuilt een groot gevaar, zegt Harari. Aan de ene kant heb je terroristen die "noch geven om het lijden van de Israëliërs, noch om dat van hun eigen volk". Aan de andere kant heb je een leider "die zijn eigen belangen boven het nationale belang plaatst en die zijn carrière bouwde op het tegen elkaar opzetten van de Israëliërs".
Als buitenstaander is het je taak om de wereld niet in puur kwaad en puur goed te verdelen.
Het conflict is daarmee typerend voor een wereldwijde ontwikkeling, zegt Harari. Aan het begin van de eeuw heerste nog een "liberale wereldorde", gebaseerd op de gedachte dat alle mensen een aantal gedeelde ervaringen, waarden en belangen hebben.
"Die orde is de afgelopen jaren aan het instorten. Meer mensen zeggen: nee, er zijn geen universele waarden, het is ieder land voor zich. We zagen het met Donald Trump, met de Russische invasie van Oekraïne, met de gebrekkige reactie op de coronapandemie en nu met het conflict in het Midden-Oosten. Als we niet in staat zijn de liberale orde te herstellen, worden de gebeurtenissen in het Midden-Oosten voor veel meer mensen realiteit."
De Nederlandse oud-secretaris-generaal van de NAVO Jaap de Hoop Scheffer deelde die zorg deze week in Nieuwsuur. "De wereld is veel onvoorspelbaarder geworden. Er is een nachtmerriescenario dat Trump of iemand in de geest van Trump volgend jaar de Amerikaanse presidentsverkiezingen wint en even een deal sluit met Poetin over Oekraïne."
De-escaleren
Juist de huidige Amerikaanse president Biden is nu degene die de internationale gemoederen het beste in bedwang houdt, zegt Harari. "Door volmondig zijn steun uit te spreken voor Israël voorkomt hij dat Israëliërs zich in de steek gelaten voelen en uit wanhoop radicaliseren. Het geeft hem tegelijkertijd de legitimiteit om Israël in bedwang te houden."
Het is belangrijk, zegt Harari, dat buitenstaanders, "zoals mensen die in Amsterdam wonen", de wereld niet slechts in goed en kwaad verdelen. "We hebben mensen nodig die nu niet zoveel pijn ervaren als wij Israëliërs om deze situatie te de-escaleren."
