De coronacrisis wordt misschien wel de grootste crisis van onze tijd, denkt Yuval Noah Harari. "Het gaat naast gezondheid ook om economie en politiek. Hoe het gaat verlopen, hangt af van onze keuzes in de komende weken."
De Israëlische historicus en filosoof Harari werd wereldberoemd door zijn bestseller-trilogie waarin hij de geschiedenis van de mensheid beschrijft, maar ook lessen geeft voor de 21ste eeuw.
Bekijk in deze video het interview met Yuval Noah Harari (tekst loopt onder de video door):
Volgens Harari toont de corona-pandemie de vooruitgang aan van de medische wetenschap. "Tijdens de pestpandemie in de Middeleeuwen wist niemand waar mensen aan dood gingen en wat eraan gedaan kon worden. Nu staan we er veel beter voor. Na twee weken was het virus geïdentificeerd, het genoom in kaart gebracht en waren er betrouwbare tests."
Ook de techniek om verspreiding te bestrijden is vergevorderd. In Harari's eigen land volgt de geheime dienst Shin Bet smartphones van geïnfecteerden om te controleren of ze zich wel aan hun isolatie houden. En iedereen die bij geïnfecteerden in de buurt is geweest, wordt via de mobiel opgespoord en gewaarschuwd. Het is dezelfde techniek die in Zuid-Korea, Taiwan en Singapore wordt gebruikt.
Toch ziet Harari een wezenlijk verschil tussen de aanpak in Israël en die in Zuidoost-Azië. De Israëlische aanpak veroordeelt hij omdat de geheime dienst alle data krijgt. "Data moeten openbaar zijn zodat mensen keuzes kunnen maken en alles goed kunnen volgen." Onder die voorwaarden is Harari voorstander van digitale surveillance.
Minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge zinspeelde vorige week ook op het volgen van corona-geïnfecteerden, maar dan via een app, "mits de privacy is gewaarborgd". Ook zou Nederland onderzoeken of locatiedata van smartphones gebruikt kan worden. Harari: "In het ideale geval beperkt zich dit niet tot één land. Zeker niet in een land als Nederland. Er is goede samenwerking nodig met instanties in België, Luxemburg, Duitsland en Frankrijk."
Payday voor complotdenkers
Een heel andere bedreiging ziet Harari in het afgenomen vertrouwen in het gezag van de wetenschap. Dat wijt hij aan "onverantwoordelijke politici en media". "Wetenschappers worden een kleine elite genoemd, die ver van het volk afstaat en die je niet moet geloven."
Veel complotdenkers, hij noemt vaccinatieweigeraars als voorbeeld, worden nu met hun neus op de feiten gedrukt. "Nu komt het erop aan. We hebben een bevolking nodig die goed onderscheid kan maken tussen deugdelijke wetenschappelijke richtlijnen en belachelijke complottheorieën."
Harari benadrukt dat we nu in korte tijd veel belangrijke besluiten moeten nemen. Zo kunnen we deze epidemie bestrijden door te kiezen voor isolationisme en concurrentie, waarbij elk land vecht om de beperkte tests en beschermingsmiddelen. "Of we kiezen voor wereldwijde samenwerking en solidariteit. Als deze crisis leidt tot meer eenheid in de wereld en meer vertrouwen in wetenschappelijke waarschuwingen van experts, zal dat uiteindelijk goed zijn voor de mensheid."
"Maar als we vervallen in nationalistisch populisme, de schuld bij andere landen leggen en ons van die landen afkeren, dan kunnen we niet profiteren van ons grootste voordeel met betrekking tot het virus: ons vermogen tot samenwerken", aldus Harari. "Wat een Italiaanse dokter vanochtend in Milaan ontdekt, kan vanavond levens redden in Amsterdam."
Volgens Harari is dit daarom het moment van de waarheid voor de Europese Unie. "Als het centraal maskers, beademingsapparatuur en andere medische benodigdheden inkoopt en naar de meest behoevende landen sluist, zal de EU hier sterker dan ooit uitkomen. Maar als Europese landen gaan concurreren, kan dat leiden tot de ineenstorting van de EU."
