De plannen van VVD en CDA om het asielbeleid aan te scherpen leiden tot gefronste wenkbrauwen. De coalitiepartijen willen het recht op gezinshereniging voor een deel van de vluchtelingen beperken, om zo de instroom omlaag te brengen. Maar de voorgestelde maatregel is inefficiënt, niet solidair en het leidt tot nóg meer werk bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), zeggen critici.
Het idee komt uit de koker van het CDA. De VVD is enthousiast. De andere twee regeringspartijen, D66 en ChristenUnie, zijn tegen.
Job Cohen keek vreemd op toen hij hoorde van de plannen. In 2000 maakte de PvdA'er als staatssecretaris van Justitie in het kabinet-Kok II juist een einde aan de verschillende vluchtelingenstatussen.
Dat deed Cohen omdat veel asielzoekers procedeerden voor een betere status. Iets waar hij destijds best wel begrip voor had. "Je weet dat als je een betere status hebt, de kans dat je hier kan blijven groter is. Wat zou je dan doen? Die kans moet je altijd grijpen."
Nóg meer werk voor de IND
Dus kan de overheid ook nu weer veel procederende asielzoekers verwachten. Dat vreest ook Carolus Grütters, migratieonderzoeker aan de Radboud Universiteit. "Als de IND en rechters één ding niet kunnen gebruiken dan is het wel méér werk."
VVD en CDA hopen met het asielplan gezinshereniging te beperken. Familie van vluchtelingen met een B-status zou dan niet via het huidige, relatief snelle, traject naar Nederland komen, maar alleen via een veel trager proces. Grütters waarschuwt: "Het is maar zeer de vraag of dat ook tot beperktere instroom leidt. Mensen uit een gevaarlijk land willen nog steeds hun gezin in veiligheid brengen."
Ook hoogleraar Immigratierecht Peter Rodrigues van de Universiteit Leiden denkt dat de voordelen van de maatregel "zeer beperkt" zijn. Hij wijst erop dat een nieuwe wet maken veel tijd vergt en kinderziektes met zich meebrengt. "Het is dus geen oplossing voor de korte termijn."
Afschrikbeleid
De VVD en het CDA willen ervoor zorgen dat Nederland niet aantrekkelijker is voor vluchtelingen dan omliggende landen. Hoe lager de instroom, hoe kleiner de kans dat alle opvanglocaties vol zitten en mensen weer buiten moeten slapen bij het aanmeldcentrum in Ter Apel. Maar werkt zo'n afschrikbeleid met A- en B-statussen? Nee, zegt Rodrigues.
Je bent feitelijk bezig ervoor te zorgen dat jij minder aantrekkelijk bent dan de buurman. Dat is compleet inefficiënt.
"Vluchtelingen hebben weinig te kiezen", zegt hij tegen Nieuwsuur. "Wie al kán kiezen, doet dat op basis van verhalen van mensen die ze kennen, niet op basis van een doorwrochte analyse van de voors en tegens van het migratiebeleid van een handvol Europese landen."
Migratieonderzoeker Grütters vindt het Nederlandse afschrikbeleid "erg onsolidair" naar andere EU-landen. "Je bent feitelijk bezig ervoor te zorgen dat jij minder aantrekkelijk bent dan de buurman. Dat is compleet inefficiënt, aangezien je als Europa gezamenlijk met hetzelfde probleem kampt: zorg dan ook voor gezamenlijke oplossingen."
Een veelgehoorde oplossing is opvang in de regio, een term die in bijna elk migratiedebat naar boven komt. "Politici hebben daar ook de mond vol van", zegt Grütters. "Maar in de praktijk heeft de UNHCR (de vluchtelingenorganisatie van de VN, red.) een structureel tekort van 50% in het budget." Gevolg is dat de leefomstandigheden in opvangkampen in derdewereldlanden verslechteren en vluchtelingen juist verder trekken naar Europa.
Dit probleem lossen we niet vandaag of morgen op. Daar is tijd voor nodig.
Oud-staatssecretaris Job Cohen pleit voor betere ontwikkelingshulp om oorlogen en vluchtelingen te voorkomen, én voor een gezamenlijk Europees beleid. Maar vooral dat laatste is makkelijker gezegd dan gedaan: "Ik ben er ook mee bezig geweest. We hebben aan de deur geklopt, maar echt helpen deed het niet."
Zijn advies aan premier Rutte en staatssecretaris Van der Burg? "Eerlijk zijn en zeggen: dit probleem lossen we niet vandaag of morgen op. Daar is tijd voor nodig. We moeten zorgen dat de IND, het COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers, red.) en de rechterlijke macht op orde zijn."
Het is nog maar de vraag of het twee-statussen-stelsel er daadwerkelijk komt. Regeringspartijen D66 en ChristenUnie staan lijnrecht tegenover VVD en CDA, berichtte de NOS eerder vandaag. Die partijen zien minder noodzaak om de instroom terug te dringen. Premier Rutte ziet dat wel: hij beloofde zijn VVD-achterban eind vorig jaar "iets" aan de instroom te gaan doen.
