De situatie op de Middellandse Zee is niet beheersbaar, zegt Hans Leijtens, de nieuwe directeur van de Europese grensbewakingsorganisatie Frontex. Het enorme aantal migranten terugdringen kan niet op zee, maar moet op het vasteland, zegt hij in Nieuwsuur. "De sleutel zit bij het aanpakken van mensensmokkelaars. Dat zijn gewoon heel zware criminelen."
De uitspraken van Leijtens zijn opvallend, want Frontex wordt door de EU als een belangrijk middel gezien om de migratiedruk op Europa te verlichten. Frontex moet helpen door strenger te controleren aan de grenzen en illegale migratie lastiger te maken. De organisatie krijgt 700 miljoen euro per jaar, het meeste geld van alle EU-agentschappen.
Maar zelfs met zo veel geld is het niet mogelijk álle grenzen 'dicht' te houden. "Uiteindelijk zal je keuzes moeten maken", zegt Leijtens.
Niet beheersbaar
Op verzoek van lidstaten heeft Frontex 2400 bewapende grenswachten en een scala aan drones, vliegtuigen en schepen beschikbaar. Toch is die inzet onvoldoende om grote stromen migranten tegen te houden, zegt Leijtens.
"Een drone kan zestien uur vliegen, en maakt patronen ter grootte van ongeveer Frankrijk. Dan zie je wel heel veel, maar op het moment dat je aan de ene kant bent, zie je de andere kant niets. Dus beheersbaar is het niet. Je hebt altijd een moment van de dag dat je er niet bent."
In de eerste drie maanden van dit jaar zijn bijna 27.000 mensen via de Middellandse Zee in Europa aangekomen. Een stijging van 300 procent ten opzichte van een jaar eerder, blijkt uit cijfers van Frontex zelf.
24/7 een beeld
Volgens Leijtens heeft Frontex door de vliegtuigen en drones "24/7 een beeld" van de vertrekkende boten vanaf de Noord-Afrikaanse kust. Maar hij kan die informatie alleen delen met Italië, het land waar de migranten heen willen. Volgens Leijtens wordt er geen informatie gedeeld met de autoriteiten in Tunesië of Libië, hoewel mensenrechtenorganisaties het tegenovergestelde claimen.
Nieuwsuur maakte onlangs deze video over de grootschalige mensensmokkel in Tunesië:
De taak van Frontex is niet alleen het tegenhouden van migranten, ook het faciliteren van legale migratie bij grensovergangen en het veilig terugsturen van migranten behoort tot het takenpakket.
Schuldig aan pushbacks
Leijtens is sinds twee maanden de leider van Frontex. Hij heeft de taak de organisatie weer in wat rustiger vaarwater te krijgen na een reeks schandalen. Verschillende media en Bellingcat onthulden in 2020 dat de organisatie betrokken was bij pushbacks, het illegaal terugsturen van migranten over de Europese grens. Leijtens ontkent dit. "Het is nooit aangetoond dat Frontex zich schuldig heeft gemaakt aan pushbacks," zegt hij.
Uit een onderzoek van Europese Fraudedienst OLAF bleek dat ernstige incidenten door de leiding van Frontex regelmatig werden toegedekt. De voorganger van Leijtens nam om die reden ontslag. Volgens Leijtens zijn dit soort praktijken iets uit het verleden, hij wil de organisatie transparanter maken.
Klik op onderstaande special van NOS op 3 en zie waar de duizenden vluchtelingen en migranten vandaan komen die de Middellandse Zee oversteken.
Een lakmoesproef voor Frontex wordt de situatie in Litouwen. Frontex is daar actief bij het ondersteunen van de grenswachten, maar het land heeft recent een wet aangenomen die pushbacks legaal maken omdat Belarus mensen uit het Midden-Oosten en Afrika haalt om ze richting de EU te sturen.
Pushbacks uitvoeren in Litouwen druist direct in tegen internationale en EU-wetten. Dus zegt Leijtens: "Wij gaan dit soort dingen niet doen." Mocht de situatie zich toch voordoen dat zijn medewerkers daar worden geconfronteerd met migranten, dan legt de Nederlander de bal bij de EU. "Met de vraag: wat betekent dit voor het juridisch kader waarbinnen wij opereren?"
