Honderden krijgsgevangen in Jemen mogen dit weekend naar huis. De strijdende partijen - de Jemenitische regering en de Houthi-rebellen - wisselen in totaal 900 gevangenen met elkaar uit, de grootste gevangenenruil sinds 2020. Is het een eerste stap richting vredesonderhandelingen in het land dat al bijna tien jaar wordt verscheurd door een burgeroorlog?
"Het is een positieve ontwikkeling, maar er is nog een lange weg te gaan", vat Midden-Oosten-deskundige Elisabeth Kendall van Cambridge University de ruil samen. Ze noemt het een constructieve stap, maar voegt eraan toe dat vorige uitwisselingen ook niet tot vrede hebben geleid. "Het verschil met deze keer is de context: het aanhalen van de diplomatieke banden tussen Iran en Saudi-Arabië."
Die twee grootmachten stonden jarenlang lijnrecht tegenover elkaar en zijn sinds de oorlog in Jemen uitbrak in 2015 nauw betrokken bij de strijd; Sauidi-Arabië aan de kant van de Jemenitische regering en Iran aan de kant de Houthi-rebellen. Vorige week hebben de ministers van Buitenlandse Zaken van Iran en Saudi-Arabië officieel verklaard de diplomatieke betrekkingen te hervatten. Beide partijen hebben kenbaar gemaakt dat ze de oorlog willen beëindigen.
Veel strijdende partijen
Toch zal dat niet zo makkelijk gaan, denkt Kendall. "Er moeten nog veel hordes worden genomen. Er zijn bijvoorbeeld veel andere spelers in de oorlog die ook tot overeenstemming moeten komen. Dus zelfs als Iran en Saudi-Arabië zich stapsgewijs terugtrekken, blijven alle andere vechtende partijen nog over."
Hiermee doelt Kendall op kleinere milities die tegenover elkaar staan in Jemen. "Wat die groepen tot nu toe met elkaar gemeen hadden, was een gedeelde vijand. Los daarvan is er geen gedeelde visie over hoe een verenigd Jemen eruit zou moeten zien. Die twee kampen zouden dus ook uit elkaar kunnen vallen in nog meer strijdende partijen."
Correspondent Daisy Mohr lukte het eind 2021 om Jemen binnen te komen. Een verslag van een allesverwoestende oorlog:
De burgeroorlog in Jemen heeft tot dusver aan meer dan 150.000 mensen het leven gekost. De bevolking wordt geplaagd door honger en besmettelijke ziekten. De Verenigde Naties noemt het de grootste humanitaire crisis van dit moment.
De hoop is dat de toenadering tussen Saudi-Arabië en Iran, met deze gevangenenruil als invulling daarvan, het begin is van het einde van het conflict. Kendall noemt het inderdaad een grote stap, maar tempert tegelijkertijd het optimisme. "Het is geen sneltrein naar een oplosing. Zelfs als er een overeenkomst wordt bereikt, zal het nog minstens een paar jaar duren voordat er een raamwerk is voor het Jemen van de toekomst."
Vijandigheden en propaganda
Want hoe zal het land worden vormgegeven? Wordt het één staat? En hoe worden de grondstoffen zoals olie en gas verdeeld onder de partijen? En hoe wordt de macht verdeeld? Het zijn allemaal vragen waar volgens Kendall geen klip-en-klare antwoorden voor zijn. "Zelfs als de leiders overeenkomen dat ze vrede willen sluiten, hebben ze bijna tien jaar alleen maar vijandige verhalen en oorlogspropaganda over elkaar verspreid. Het wordt heel lastig om dat ineens stop te zetten."
Bovendien acht Kendall de kans klein dat Saudi-Arabië en Iran zich helemaal niet meer met de strijd zullen bemoeien. "Het is goed mogelijk dat beide landen invloed blijven uitoefenen door milities te blijven steunen. De buitenlandse interesse in het land zal niet zomaar verdwijnen."
