Het zijn ongewone geuren die je tegemoetkomen als je het theater binnenloopt: koeienmest, hooi- en stalluchten. En ook de thema's die Internationaal Theater Amsterdam (ITA) met het toneelstuk 'Mijn lieve gunsteling' behandelt, zijn allesbehalve gewoon. Marieke Lucas Rijneveld schreef het boek, over de verboden relatie tussen een veearts en een 14-jarig meisje. Een verhaal vol heftige scènes.
Het zijn de tijden waarin grensoverschrijdend gedrag in de gehele samenleving in de aandacht staat, zeker ook in de kunstwereld. Een zogenaamde intimiteitscoördinator helpt de acteurs dan ook met de intieme scènes. In de hoofdrollen: de 23-jarige debutante Eefje Paddenburg en steracteur Hans Kesting.
"De scènes kunnen door de hulp van een intimiteitscoördinator ontzettend ver gaan, zonder dat dat gevolgen heeft voor mijzelf", zegt actrice Paddenburg. Het gaat dan met name om het harde seksueel geweld, de verkrachtingsscènes, in de voorstelling.
In bad
"Dat is iets wat iedereen natuurlijk van tevoren een beetje spannend vindt en dan is het heel belangrijk dat we helemaal bespreken wat precies de handelingen zijn, maar ook wat de motivaties van alle twee de personages zijn", legt intimiteitscoördinator Zarah Bracht uit. "Het is altijd aan de acteur om aan te geven hoever hij of zij wil gaan." Ze bewaakt ook de choreografie van een scène. "Wat je allemaal kan bedenken om het veilig te maken voor de acteurs en je tegelijkertijd de schoonheid en kwaliteit van de scène beschermt."
Als voorbeeld noemt ze een scène waarbij het meisje naakt in bad gaat en actrice Paddenburg liever niet de voorkant van haar lijf wil laten zien. "Toen kwamen we met de oplossing om haar van achteren te tonen. De choreografie is zo inelkaar gezet dat wanneer zij zich omdraait en gaat zitten, niet te zien is wat zij niet geëxposeerd wil hebben", zegt Bracht, die denkt dat een intimiteitscoördinator er juist voor kan zorgen dat acteurs inhoudelijk verder kunnen gaan in uitdagende thema's als verkrachting, pedofilie, incest en seksueel geweld.
Er staan echte koeien op het toneel: Dora en Trix. Regisseur Ivo van Hove wil alles zo realistisch mogelijk hebben en dus ruikt het in de zaal regelmatig naar koeienmest.
Regisseur Ivo van Hove was helemaal weg van het boek 'Mijn lieve gunsteling'. "In het Engels zeggen ze totaal overwhelmed. Dat iemand zo precies een beschrijving kan geven van een verboden liefde, een verboden relatie die ook ontspoort trouwens. Stapje voor stapje, met zoveel inlevingsvermogen, met zoveel ambivalentie, zonder oordelend te zijn."
Van Hove zegt dat kunst er ook is om extreme thema's op toneel te brengen. "Kunst is ook om het monster dat we soms kunnen zijn in het gezicht te kijken. En in dit geval doet Marieke Lucas Rijneveld dat wel op een heel bijzondere manier. Omdat dit verhaal niet alleen een verhaal over een monsterlijke affaire is, maar ook heel veel mooie dingen heeft."
Zo begint de relatie tussen het meisje en de veearts aanvankelijk mooi en oprecht, om later te ontsporen tot zwaar grensoverschrijdend gedrag. Van Hove: "Verkrachting en in het boek zelfs meerdere verkrachtingen."
De veearts is Kurt, een getraumatiseerde beschadigde man. "Hij is zelf op jonge leeftijd misbruikt door z'n moeder. Hij heeft zichzelf geleerd dat het alleen maar veilig is om naar jonge meisjes te kijken en om de toeschouwer te zijn, want als toeschouwer kan hij onmogelijk, en ik citeer, 'zondig en vies' zijn", vertelt acteur Kesting.
De acteur las eerder al het luisterboek in, en hoopte dat hij ooit de rol van Kurt zou mogen spelen. "Het mooie aan de figuur van Kurt vind ik dat het geen bad guy is. Hij is overtuigd van zijn liefde voor haar, maar hij weet ook dat die liefde te volwassen is. Hij wil haar helen, maar hij breekt haar uiteindelijk."
Pijn en verdriet
Het meisje is net als Kurt beschadigd. Ze verloor een broer en de moeder van het gezin heeft het gezin verlaten. Ze is achtergebleven met haar vader en haar andere broer die haar niet begrijpen. Ze wordt aan haar lot overgelaten. Niemand legt haar iets uit, dus ze verliest zich in haar enorme fantasiewereld.
Fantasie die ze durft te delen met de veearts. "Hij luistert naar haar, ze hebben zo veel liefde voor elkaar. Het is heel bijzonder dat ondanks het leeftijdsverschil die liefde zo groot is", vertelt Paddenburg. "Maar gedurende het stuk kom je er achter hoeveel pijn en verdriet ze eigenlijk heeft."
Van die kwetsbaarheid maakt de veearts misbruik. Paddenburg: "De relatie wordt alleen maar gruwelijker doordat hij er op dat moment van haar leven voor haar is. En daar gaat het dan eigenlijk fout. Kurt zoekt op allerlei manier de grens op, zowel mentaal als fysiek. Hij weet precies hoe hij haar kan bespelen."
Fysiek geconfronteerd
Maakt regisseur Van Hove zich zorgen over eventuele negatieve reacties op het stuk, gezien de heftige thema's? "Ik ben nooit bezig met mogelijke reacties. Ik kan gewoon alleen mijn werk goed doen als regisseur, en zo goed mogelijk het beeld dat de schrijver voor ogen stond op het toneel brengen."
Maar waar mensen een boek nog kunnen wegleggen, zullen ze zich in de zaal moeten overleveren aan de heftigheid van het toneel, zegt Van Hove. "In het theater gaan we door, zonder pauze. De heftigheid is dat je heel dichtbij fysiek geconfronteerd wordt, niet alleen maar in je verbeelding, maar ook echt lijfelijk."
Het stuk 'Mijn lieve gunsteling' is vanaf vandaag te zien bij Internationaal Theater Amsterdam.
