Een "Bijbelse ramp". Deelnemers aan protesten in de Israëlische stad Tel Aviv dit weekend lieten geen twijfel bestaan over hun mening over de nieuwe regering.
De demonstranten zijn bang dat hervormingen die het kabinet wil doorvoeren, de democratie beschadigen en het voor de ultrarechtse regering makkelijker maken om omstreden plannen door te voeren. Hoe terecht zijn die zorgen?
Hooggerechtshof buitenspel
De hervorming die de meeste kritiek krijgt, gaat over de rechtstaat. Een meerderheid van het parlement moet straks wetten waarvan het Hooggerechtshof oordeelt dat die in strijd zijn met de grondwet, alsnog kunnen aannemen. Premier Benjamin Netanyahu zegt dat de hervorming nodig is "om de balans tussen de machten te herstellen". Het hof zou zich de afgelopen decennia te veel met besluitvorming bemoeien, volgens sommige Israëliërs.
Maar deskundigen zijn sceptisch. Door de hervorming wordt "een tirannie van de meerderheid" mogelijk, zegt Erwin van Veen, Midden-Oosten-onderzoeker bij instituut Clingendael. "Als het Hooggerechtshof bij een wet of besluit bezwaar aantekent, kan het parlement zeggen: we doen het gewoon toch. Dan gaat de wetgevende macht op de stoel zitten van de rechtsprekende macht."
Zorgelijk, vindt ook de Nederlands-Israëlische antropologe (UvA) Erella Grassiani. "De helft plus één kan straks beslissingen nemen die rechtstreeks tegen de grondrechten van minderheden ingaan."
Het is niet vergezocht om te denken dat de nieuwe regering dat van plan is. Hoewel Netanyahu zegt dat zijn regering er is voor álle burgers, moeten met name Palestijnen en lhbti'ers het vaak zwaar ontgelden bij zijn ultraorthodoxe coalitiepartners. "Lhbti'ers hadden lang steun van de liberalere delen van de politiek, maar die hebben nu nauwelijks stem in de regering", zegt Grassiani.
En Israël "was al een land dat erg slecht omgaat met zijn minderheden", zegt Van Veen. "In 2018 verklaarde de regering Israël tot Joodse natiestaat, met Arabieren als tweederangsburgers. Daarnaast vindt in de Palestijnse gebieden onteigening tot nu toe stapsgewijs plaats, maar sommige partijen in de nieuwe regering willen meer snelheid en zullen pleiten voor grootschaligere annexatie."
'Nederland deed nooit wat tegen misstanden'
Grassiani, die mede-oprichter is van een platform van Israëliërs in Nederland die tegen de bezetting van Palestijnse gebieden zijn, ziet het met lede ogen aan. "Voor de gemiddelde Palestijn in Israël betekent de huidige regering vooral wéér een stap in de verkeerde richting, de volgende halte van een gang die al decennia is ingezet."
De tweestatenoplossing, waarbij Israël en de Palestijnen in eigen staten in vrede naast elkaar leven, lijkt verder weg dan ooit. Van Veen denkt dat andere landen deze realiteit moeten erkennen en ernaar handelen. "Nederland richt zich nog steeds op een tweestatenoplossing, maar Israël heeft dat idee al veel eerder aan de kant gezet. Israël heeft het experiment om Palestina zich als functionerende staat te laten bewijzen, nauwelijks een serieuze kans gegeven."
"Israël heeft een lange track record van schendingen van het internationaal recht, de rechten van Israëlische Arabieren en de rechten van Palestijnen. Maar Nederland verbindt hier zelden tot nooit concrete consequenties aan."
Ook nu verwachten hij en Grassiani dat Nederland geen stelling zal nemen, "ook niet bij meer misstanden". Nederland is internationaal niet zo'n grote speler, maar ook van andere landen hoeven minderheden in Israël niet te verwachten dat ze tegendruk gaan leveren, zegt Grassiani.
Van Veen beaamt dat. "De Verenigde Staten zijn een factor van belang, maar die zullen zich niet tegen Israël keren. President Joe Biden is sterk pro-Israël. Het conflict geldt in de VS als een politiek mijnenveld waar je als president niets te winnen hebt met een harde lijn."
'Onderdrukking geen bezwaar'
Een vraag is nog hoe islamitische buurlanden van Israël zich zullen opstellen. Met een aantal landen in de regio heeft Israël sinds een paar jaar juist weer betere (handels)relaties. Van Veen verwacht dat die normalisatie stil komt te liggen "als de Israëlische regering de Palestijnen het leven nog lastiger maakt dan het al is".
Grassiani denkt er iets anders over. "De relaties zijn opgebouwd in een tijd dat er ook al sterke onderdrukking was van Palestijnen. Dat was toen geen bezwaar en zal dat nu ook niet zijn."
